کاربردهای استعاری بدن واژه ها در زبان فارسی

پژوهش حاضر به موضوع بسطهای معنایی بدن واژه ها در زبان فارسی پرداخته است. داده های این پژوهش را تکواژهای دال بر اعضای بدن که در معنایی غیر از معنای اصلی خود به کار رفته باشند، تشکیل می دهند که از دو کتاب داستان در حوزهء ادبیات مدرن فارسی که دارای نثری سلیس و امروزی هستند، جمع آوری شده اند. داده ها ابتدا بر اساس مقولهء نحوی شان به چهار گروه اسم، فعل، صفت و قید و حرف اضافه طبقه بندی شدند و سپس بر اساس آثار هاینه (1997) و تعاریف بسط معنایی و استعاره و مجاز در متون زبان شناسی شناختی، مشخصا لیکاف و جانسن (1980) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. تحلیلهای انجام شده بر روی داده ها نشان می دهد که در زبان فارسی جهتیابی اشاره ای را عمدتا در مورد حروف اضافهء مکان می توان یافت و جهتیابی فضایی ای که در قلمروهای نحوی اسم و صفت و قید دیده می شود، بیشتر از نوع جهتیابی شیئی - اشاره ای است. الگوهای انتقال مفهومی متفاوتی در داده ها قابل تشخیص بود: برخی از انتقالهای مفهومی بر اساس شکل عضو بدن، برخی بر اساس کارکرد عضو و برخی بر اساس جایگاه عضو در حالت قائم بدن شکل گرفته بودند. به علاوه در هر گروه از مقولات نحوی گروهی از انتقالهای مفهومی یافت شدند که احتمالا بدین علت که بسیار فرهنگ - ویژه بودند، امکان ذکر علت شناختی بخصوصی برای شکل گیری آنها وجود نداشت. همچنین بدن واژهء "دل" نقش بسیار مهمی در بیان انواع هیجانات و احساسات در فارسی ایفا می نماید.