بررسی باستان شناختی حاشیه رودخانه شیله در حوزه گیردی سیستان

سیستان نام سرزمینی وسیع در بخش های جنوب شرقی فلات ایران است که امروزه قسمت اعظم آن در خاک افغانستان واقع شده و با نام "ولایت نیمروز" خوانده می شود. سیستان ایرانی یا سیستان جنوبی که در شمالی ترین بخش استان سیستان و بلوچستان واقع شده، سرزمین نسبتاً همواری است که بیشتر زمین های آن از رسوبات و ته نشست های رودخانه هیرمند تشکیل شده است. "حوزه گیردی" یکی از حوزه های جغرافیایی بیست و دوگانه سیستان به شمار می آید که در نیمه جنوبی سیستان قرار داشته و یکی از دو حوزه ایرانی است که رودخانه شیله در مسیر خود از شمال به جنوب آن گذر می کند. رودخانه عمیق و عریض شیله که در انتهای جنوبی دریاچه هامون قرار دارد در دوره های پر آبی، سر ریز آب دریاچه هامون را به چاله "گودزره" در افغانستان منتقل می کند. برخلاف دیگر رودهای سیستان، شیله داری مسیر ثابتی است که قاعدتاً بر جاذبه های زیستی آن می افزاید. اتصال به دریاچه هامون و زیستگاه های طبیعی اطراف آن و نزدیکی به شاخابه های رود بیابان در سمت شرق و جذب آبراهه ها و نهر های جاری در فصل بارش، از سمت غرب، از خصوصیات دیگر آن می باشد. در پژوهش حاضر که یک بررسی روشمند باستان شناختی است زمین های اطراف رودخانه شیله به وسعت 312 کیلومتر مربع به دقت مورد پیمایش قرار گرفته و استقرار های انسانی دوران باستان در آن شناسایی شده اند و در نتیجه 42 مکان کوچک و بزرگ باستانی در این منطقه شناسایی و مطالعه گردید که از این تعداد 20 مکان متعلق به دوره پیش از تاریخ(عصر مفرغ)، 14 مکان متعلق به دوره تاریخی و 20 مکان متعلق به دوره اسلامی می باشند. از این تعداد تنها 12 مکان دارای دو دوره استقراری اند که 11 مکان داری دوره های پیش از تاریخ- تاریخی و 1 مکان دارای دوره های تاریخی- اسلامی می باشند. پرسش های عمده این پژوهش درباره وضعیت استقرار حاشیه رودخانه شیله در دوره های سلوکی، اشکانی، و 5 سده نخستین دوره اسلامی بوده است. همچنین اینکه بیشترین آثار استقرار مربوط به کدام دوره می باشد؟ در این پژوهش در استقرار های مربوط به دوران تاریخی، دوره اشکانی حضور قاطع در هر 14 مکان دارد درحالی که دوره سلوکی تنها در 1 مکان و از دوره های هخامنشی و ساسانی و همچنین 5 سده نخستین دوره اسلامی هیچ استقراری شناسایی نگردید. درمورد بیشترین تعداد استقرار، دوره پیش از تاریخ(عصر مفرغ) و دوره میانی اسلامی(سده های 6 تا 9 هجری قمری) هر کدام با 20 مکان بیشترین استقرار را دارا می باشند.