بررسی تأثیر بقایای گیاهی روی نیتروژن خاک و رابطه آن با عملکرد و اجزای عملکرد در گندم

بقایای گیاهی یک نهاده ی درون مزرعه ای مهم به شمار می روند که برای چند دهه است جهت پایدار سازی اکوسیستم های کشاورزی مد نظر قرار گرفته است. این تحقیق در زمین زراعی شماره ی 1 دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار و شش تیمار شامل چهار تیمار بقایا (پنبه، ذرت، گندم و یونجه)، تیمار کود اوره به میزان 90 کیلوگرم در هکتار و شاهد اجرا گردید. پیش از ترکیب بقایا با خاک، جهت جلوگیری از غیر متحرک شدن نیتروژن خاک مقداری کود نیتروژنی برحسب نسبت c/n و از طریق محاسبه فاکتور ازت به بقایا اضافه شد. در این تحقیق بالاترین و پایین ترین مقدار میانگین کل نیتروژن معدنی اندازه گیری شده در 5 مرحله ی نمونه گیری (3/75 و 77/62 کیلوگرم در هکتار) به ترتیب در تیمار کود اوره و شاهد مشاهده شد. با توجه به نتایج، بیشترین و کمترین میزان کل نیتروژن معدنی آزاد شده از بقایای گیاهی (66/74 و 23/68 کیلوگرم در هکتار) به ترتیب در تیمار بقایای یونجه و گندم مشاهده شد. اندازه گیری های مرحله ای نشان داد که میزان کل نیتروژن معدنی در مرحله ی پنجه زنی در تیمار کود اوره بسیار بیشتر (2/137 کیلوگرم در هکتار) از تیمار بقایا بود، در مرحله ی رسیدگی فیزیولوژیک این مقدار در تیمار بقایای پنبه، ذرت، گندم، یونجه، تیمار کود اوره و شاهد به ترتیب معادل 2/119، 134، 2/122، 4/102، 94 و 6/85 کیلوگرم در هکتار بود. این نتایج نشان داد معدنی شدن نیتروژن بقایای گیاهی زمان بر است. بررسی میزان آزاد سازی نیتروژن توسط بقایا نشان داد که در حد فاصل مرحله ی پنجه زنی تا ساقه روی بقایای یونجه دارای بیشترین میزان آزاد سازی نیتروژن بود (235/0 کیلوگرم در هکتار در روز). این میزان در انتهای فصل رشد تغییر یافت، به طوری که در حد فاصل مرحله ی گرده افشانی تا رسیدگی فیزیولوژیک کمترین و بیشترین آزاد سازی نیتروژن به ترتیب در بقایای یونجه و ذرت (234/0 و 647/0 کیلوگرم در هکتار در روز) مشاهده شد. در این تحقیق اختلاف عملکرد به دست آمده در تیمارها معنی دار بود. بیشترین و کمترین میزان عملکرد (8695 و 6962 کیلوگرم در هکتار) به ترتیب در تیمار بقایای یونجه و شاهد مشاهده شد. اختلاف تعداد سنبله در بوته، تعداد دانه در سنبله و وزن هزاردانه نیز معنی دار بود. به طور کلی نتایج تحقیق نشان داد که در صورت توجه به انطباق زمان معدنی شدن نیتروژن با مرحله ی نیاز به نیتروژن گیاه، بقایای گیاهی می تواند جایگزین مناسبی برای کود نیتروژنی به عنوان منبع تأمین کننده ی نیتروژن باشد.