تبیین روند دستیابی جمهوری اسلامی ایران به انرژی صلح آمیز هسته ای در سه دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی، خاتمی و احمدی نژاداز منظر تحلیل گفتمان

تلاش های ایران برای دستیابی به فناوری هسته ای به قبل از انقلاب اسلامی و به دهه 1950 برمی گردد. با پیروزی انقلاب اسلامی با توجه به شرایط انقلابی کشور، فعالیت های هسته ای ایران متوقف شد و کشورهای غربی از جمله ایالات متحده، آلمان و فرانسه فعالیت های هسته ای خود را در ایران به حالت تعلیق درآوردند. پس از جنگ تحمیلی، موضوع هسته ای ایران، مهمترین مسأله ای بود که جمهوری اسلامی ایران در عرصه سیاست خارجی با آن مواجه شد و هم اکنون نیز با ارسال پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت، این مسأله به یک بحران بین المللی تبدیل شده است. هدف این پژوهش این است که نشان دهد چگونه سیاست های هسته ای جمهوری اسلامی ایران درون یک متن گفتمانی جای می گیرد و گفتمان های شکل گرفته در دوران ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی، سید محمد خاتمی و محمود احمدی نژاد که بعد از انقلاب اسلامی و در تاریخ جدبد ایران شکل گرفته اند، توضیح می دهند که مسأله هسته ای ایران جایگاه مهمی در روابط خارجی ایران دست یافته است و در تقابل با گفتمان هسته ای غرب به ویژه ایالات متحده قرار گرفته است؛ بر همین اساس، سوال اصلی پژوهش عبارت است از اینکه گفتمان های شکل گرفته و حاکم بر دولت های سه-گانه (هاشمی، خاتمی و احمدی نژاد) چه تاثیری بر روند دستیابی جمهوری اسلامی ایران به انرژی صلح آمیز هسته ای در این سه مقطع مذکور داشته است؟ روش تحقیق این پژوهش نیز توصیفی ـ تحلیلی می باشد که تلاش دارد که با استفاده از شیوه «تحلیل گفتمان» به بررسی مسائل هسته ای ایران بپردازد. بنابراین برخلاف دیدگاه های اثبات گرایانه که تبیین غیر-تجویزی میان پدیده ها را به شکلی که موجب اعتماد علّی گردد، مورد بحث قرار می دهد، تحلیل به کار گرفته شده در این پژوهش پسا اثبات گرایانه است. پسا اثبات گرایی شیوه تعامل، تعارض و کشمکش میان حوزه مشروعیت در قبال غیریت ها را به بحث می گذارد. تحلیل فضای سیاسی تعامل، تعارض و کشمکش دلالتی آشکار بر گفتمان گونگی مباحث در این پژوهش دارد. فرضیه پژوهش این است که علی رغم وجود فضاهای گفتمانی داخلی و بین المللی متفاوت در سه دوره ریاست جمهوری هاشمی، خاتمی و احمدی نژاد، شروع و تداوم گفتمان هسته ای ج. ا. ایران به دلیل تأکید بر اصول بنیادی انقلاب اسلامی همانند استقلال خواهی، ظرفیت های تمدنی و توسعه و پیشرفت از یک سو و عدم تمکین نسبت به آپارتاید هسته-ای از سوی دیگر، در تقابل با گفتمان هسته ای غرب بخصوص ایالات متحده قرار دارد.