جلوههای حماسی و عرفانی عاشورا در شعر دفاع مقدس(سالهای 59 تا 67)

چکیده مجموعه سروده هایی که به دوران هشت سال? جنگ تحمیلی و ارزش های دفاع مقدس پرداخته اند، شعر جنگ یا شعر دفاع مقدس نام می گیرند. «شعر جنگ» ویژگی های مخصوص به خود را دارد که یکی از آن ها حضور فرهنگ عاشورا در ابعاد گوناگون است. در این تحقیق، از میان چهار رکن اصلی قیام عاشورا- سوگ، پیام، عرفان و حماسه- به دو مسئل? حماسه و عرفان در شعر دفاع مقدس پرداخته شده است. از جلوه های حماسی عاشورا که در شعر دفاع مقدس بازتاب یافته است، می توان به سازش ناپذیری امام حسین(ع) در برابر ظالمان، نپذیرفتن ننگ و ذلت، ترجیح مرگ با عزت بر زندگی با ذلت و استقبال از شهادت در راه خدا اشاره کرد. در شعر این دوره، به دیگر حماسه سازان قیام عاشورا از جمله اباالفضل العباس(ع)، قاسم ابن الحسن(ع)، مسلم ابن-عوسجه، حبیب ابن مظاهر، حربن یزید و بزرگ بانوی عاشورا - حضرت زینب(س)- اشاره شده و گفتار و رفتار حماسی آنان به صورت مستقیم و غیر مستقیم در سروده های شاعران دفاع مقدس بازتاب یافته است. عرفان نیز از دیگر جلوه های عاشوراست که در شعر دفاع مقدس به آن پرداخته شده است و مفاهیمی مانند عشق به خدا، یاد خدا، ایثار و نثار، شکوه نماز، صبر و رضا و تسلیم را در خود جلوه گر ساخته است. نگاه عارفانه به «مرگ» از دیگر درس های عاشوراست. این دیدگاه، از آن جا که منجر به خلق تصاویری حماسی از مرگ و شهادت در راه خدا می شود، نقط? پیوند عرفان و حماس? عاشورایی در شعر دفاع مقدس است. هم چنین مفهوم «صبر» که زیباترین جلو? آن را حضرت زینب کبری(س) در کربلا و پس از آن در کوفه و شام به نمایش گذاشت، از دیگر مسائلی است که موجب خلق حماسه های ماندگار شد و همراهی عرفان و حماسه را در شخصیت ایشان و به تبع آن در شعر دفاع مقدس تجلی بخشید. در پیوند عرفان و حماسه باید گفت از آن جا که حماس? مقدس از معرفت سرچشمه می گیرد، خالق یک حماس? مقدس حتماً عارف است و از آن جا که عارف، هراسی از مرگ ندارد و به دنبال جلب رضای خداست، قطعاً یک حماسه ساز خواهد بود که مصادیق عارفان حماسه ساز و حماسه سازان عارف در عاشورا و دفاع مقدس بسیار بوده اند. واژه های کلیدی: حماسه، عرفان، عاشورا، دفاع مقدس، شعر جنگ.