بررسی کاربرداصطلاحات و ضرب المثل ها در روزنامه همشهری (رویکردی زبان شناختی و جامعه شناختی )

چکیده از آن جا که به کارگیری اصطلاحات و ضرب المثل ها در جوامع گوناگون خصوصاً کشور عزیزمان ایران امری بسیار متداول و مرسوم بوده و در واقع بخش عظیمی از پیکره ی زبآن ها و واژگان بشر را همین مقولات تشکیل داده اند. پژوهش حاضر در نظر دارد تا به کارگیری نسبتاً گسترده ی آن ها را در حوزه ی مطبوعات ایران مورد نقد و بررسی قرار داده و میزان کاربرد و تغییرات اعمال شده بر این عناصر و اقلام زبانی را در انواع ژانرهای مطبوعاتی به محک آزمون گذاشته و در حقیقت بدین سان نقش شگفت انگیز، موثر و بسیار انعطاف پذیر این مقولات را در حوزه های مختلف فرهنگی، آموزشی، سیاسی، اقتصادی و ... در نظر خوانندگان خصوصاً علاقمندان به حوزه ی زبان و زبان شناسی روشن تر نماید چرا که موضوع به کارگیری اصطلاحات و ضرب المثل ها به خصوص به عنوان تیتراژ انواع مقالات به لحاظ کاربردشناختی مورد بررسی چندلنی قرار نگرفته است. لذا این پژوهش در نظر دارد برخلاف مطالعات قبلی انجام شده بر روی اصطلاحات و ضرب المثل ها که در آن سعی بر تفکیک، تمایز و بازشناسی ویژگی های ممیز این اقلام از یکدیگر را داشت فصول و ویژگی های مشترک ساختاری و کاربردی آن ها را که سبب گزینش این اقلام به عنوان تیتراژ و سر مقاله های انواع ژانرهای مطبوعاتی می گردد در نظر علاقه مندان و پژوهشگران این عرصه هر چه بیشتر روشن نماید تا از نتایج حاصل از آن بتوان در حوزه های مختلف علوم انسانی به خصوص زبان شناسی و شاخه های گوناگون مرتبط با آن همچون جامعه شناسی زبان، روان شناسی زبان، تحلیل گفتمان (انتقادی).... و حتی آموزش فارسی به غیر فارسی زبانان استفاده نمود. لازم به ذکر است که واژه "اصطلاح" در پژوهش حاضر مجموعه ای نسبتاً گسترده از افعال و ترکیبات اصطلاحی و عبارات زبانزد (فولکوریک) را شامل می گردد که در میان سخنگویان یک جامعه ی زبانی (بومی زبانان) رایج و آشنا باشد. اصطلاح "ضرب المثل" نیز در همان مفهوم اصلی و برداشت عام از آن مدّنظر نگارنده می باشد. بدین منظور نگارنده یافته های خود را که شامل حدود یکصد ضرب المثل و اصطلاح (تغییر یافته و بدون تغییر) می باشد از روزنامه همشهری گردآوری کرده و بر اساس سوالات و فرضیه های پژوهش مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. این یافته ها در طی دو دوره ی سه ماهه یعنی از اواسط بهمن ماه 87 تا اواخر خرداد ماه 88 و همچنین از اواسط مهرماه 88 تا اواسط دی ماه 88 به صورت تصادفی و غیر مستمر (دو روزنامه در هر هفته) گردآوری شده اند. این پژوهش در مجموع در نظر دارد تا نشان دهد زبان چگونه عناصر و اقلام خاصی را (در اینجا اصطلاحات و ضرب المثل ها) از حوزه ی ادبیات وام گرفته و با استفاده از ابزارهای زبان شناختی خاصی چون حذف، اضافه و جایگزینی تغییراتی در آن ها ایجاد می نماید تا نهایتاً بتواند به اهداف خاصی در حوزه ی جامعه شناسی دست پیدا کند. این یعنی تعامل سه حوزه مهم علوم انسانی به نامهای ادبیات، زبان شناسی و جامعه شناسی.