بررسی ترجمه کنایه در ترجمه های قرآنی (معزّی، آیتی و صفّار زاده)

چکیده بی شک، قرآن کریم افزون بر این که یک کتاب مقدس دینی است که در مقام هدایت بشر و تشریع راه و روش زندگی برتر است تا آدمی را به سعادت دنیا و آخرت رهنمون سازد، یک شاهکار ادبی نیز هست که ضمن بهره گیری از فصیح ترین و بلیغ ترین اسلوب های بیانی عصر خود، این اسلوب ها را به کمال رسانده است. روشن است که فهم قرآن کریم و به عبارت دیگر فهم صحیح قرآن کریم در گرو آشنایی بهتر و بیشتر با اسلوب های ادبی رایج در عصر نزول است، یکی از اسلوب های ادبی که در قرآن به کار رفته است، اسلوب کنایه است. نظر به اهمیت این عنصر بیانی در قرآن کریم و جایگاه آن در شیوه ارائه مقصود، این پژوهش با عنوان بررسی ترجمه کنایه در ترجمه های قرآنی (معزی، آیتی و صفار زاده) در سه فصل تدوین شده است. در فصل اول که مربوط به کلیات بحث است، پس از ذکر مقدمه، هدف تحقیق ، سابقه و پیشینه تحقیق و مراحل انجام کار، معنای لغوی و اصطلاحی ترجمه از دیدگاه زبان شناسان و علوم مورد نیاز مترجم قرآن، بیان شده و سپس روشهای ترجمه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در فصل دوّم نیز ضمن بیان معنای لغوی و اصطلاحی کنایه، با ذکر آراء ائمه لغت و علمای بلاغت زبان و ادبیات عرب و مفسران متقدم و متاخر قرآن کریم، سیر تاریخی تطور اصطلاح کنایه در «لغت، ادبیات و تفسیر» مورد تحقیق و پژوهش قرار گرفته و در ادامه اقسام کنایه، اسباب و اغراض کنایه با شاهد مثالهای قرآنی و همچنین روش علمی ترجمه کنایه آورده شده است و در فصل سوم پس از معرفی مترجمین و ترجمه هایشان، مصادیق کنایه را از لابه لای کتب بلاغت و تفسیر استخراج نموده و در چالشی بی غرض به بررسی ترجمه تعابیر کنایی در ترجمه های این عزیزان پرداخته و نتایج حاصل از این پژوهش را در بخش پایانی رساله در جداولی مخصوص ارائه کرده ایم. نتایج تحقیق) الف: در بسیاری از موارد مترجمان در انتقال ساز و کار بلاغی زبان مبدا به لحاظ ویژگیهای زبان هدف، ناتوانند. ب: کنایه در تمام زبانهای دنیا وجود دارد ولی کنایه های زبان عربی با کنایه های زبان فارسی عمدتاً مطابقت نمادین ندارند. بنابراین در صورت امکان، بهترین ترجمه برای تعابیر کنایی، ترجمه کنایی است تا ضمن انتقال تمام و کمال مفهوم مورد نظر به زبان مقصد دارای جاذبه های بلاغی نیز باشد. در غیر این صورت باید به ترجمه معنایی روی آورد و حتی الامکان از ترجمه تحت اللفظی اجتناب کرد. در همین راستا، تسلط و اشراف مترجم به بلاغت به عنوان یکی از علوم پیش نیاز ترجمه و آشنایی وی با فرهنگ زبان مبدا و زبان مقصد ضروری به نظر می رسد.