فعل مرکب در ترکی آذری

رساله حاضر تحقیقی است همزمانی پیرامون فعل مرکب در زبان ترکی آذری (از این پس آذری). در این رساله نگارنده سعی کرده تا با اتخاذ رویکردی توصیفی – تحلیلی، این مقوله از ساختواژه آذری را مورد بررسی قرار دهد. مشخصه اساسی این پژوهش بهره گیری از دو پیکره متفاوت، به ترتیب پیکره تک زبانه ها و پیکره دوزبانه هاست. پیکره نخست در بخش توصیفی رساله؛ تعیین انواع فعل و همچنین توصیف ساختهای نحوی عمده آذری مورد استفاده قرار گرفته است. با اتکاء به این پیکره، نگارنده نشان داده که زبان آذری از دو نوعِ عمده فعل یعنی فعل ساده و فعل مرکب بهره می جوید. افعال ساده این زبان عبارتند از: افعال ساده غیرمشتق و افعال ساده مشتق. انواع فعل مرکب آذری عبارتند از: افعال مرکب ترکیبی و افعال مرکب انضمامی. دو گروه فعل مرکب آذری هر یک زیرمجموعه ای از افعال دیگر با درجات زایایی متفاوت را شامل می شوند. افعال مرکب ترکیبی عبارتند از : افعال گروهی، افعال متوالی، افعال هم ریشه، افعال تک ساختی، افعال اصطلاحی و افعال مرکب با فعل کمکی مقید یا آزاد. از میان این افعال، فعل ساده اسمی و فعل مرکب با روش ساخت انضمام مفعول صریح به ترتیب انواع پربسامد فعل ساده و فعل مرکب آذری تشخیص داده شدند. در همین بخش رساله، نگارنده با به کارگیری شواهد واجی، صرفی، نحوی و معنایی نشان داد که افعال مرکب آذری همچون افعال ساده این زبان از راهکار ساخت ساختواژی (مربوط به واژگان) برخوردارند. در بخش تحلیلی رساله، نگارنده با بررسی داده های پیکره دوم در قالب چارچوب برهم کنش رمز یوهانسون در زبانشناسی تماس به تغییرات حاصل از تأثیر فعل مرکب فارسی پرداخته است. در این مدل اعتقاد بر این است که عناصر و الگوهای زبانی به هنگام تماس، از یک زبان به زبان دیگر کپی می شوند. انواع کپی عبارتند از: کپی کروی، کپی گزینشی و کپی آمیخته. در این بخش نشان داده شده است که زبان فارسی با تأثیر بر مقولات مورد بررسی در بخش توصیفی رساله، موجب پیدایش انواع کپی در آذری شده است. پربسامدترین نوع کپی، کپی آمیخته است که درپی تأثیر عمیق افعال مرکب فارسی بر واژگان آذری ایجاد شده اند. این کپی ها یا جایگزین معادل آذری هم معنای خود شده اند و یا اینکه به جهت اشاره به مفهومی نو به واژگان این زبان افزوده شده اند. ره آورد جملگی کپی ها، تضعیف و یا نازایایی مقولات مورد بررسی در بخش توصیفی رساله بوده است. این تأثیرات همگرایی آذری با فارسی را در پی داشته است.