فن شناسی، آسیب شناسی و طرح حفظ و مرمت تزئینات طلاکاری و لایه چینی روی سنگ در دوره ی قاجار (مطالعه ی موردی: تزئینات طلاکاری و لایه چینی روی سنگ موجود در مجموعه ی کاخ گلستانِ تهران)

در این مجال به فن شناسی، آسیب شناسی و ارائه ی طرح حفظ و مرمتِ تزئینات "طلاکاری روی سنگ" در دوره ی قاجار پرداخته شده است. با استناد به نمونه های شناسایی شده، تزئینات طلاکاری روی سنگ در دوره ی قاجار به دو شیوه ی "طلاچسبان روی سنگ" و "لایه چینی روی سنگ" انجام می گرفته است. نمونه های چندی از این تزئینات خاص، مربوط به ادوار مختلف هنر ایران تاکنون شناسایی شده اند که در این میان بیشترین تعداد متعلق به دوره ی قاجار است. متأسفانه این هنر امروزه به دست فراموشی سپرده شده و در تزئینات معماری کاربردی ندارد. همچنین تاکنون به بررسی روش ها و مواد مصرفی در اجرای این تزئینات پرداخته نشده است. علاوه بر این، نمونه های برجای مانده نیز به واسطه ی ساختار آسیب پذیرشان، فاصله ای تا تخریب کامل ندارند. بدین گونه لزوم انجام پژوهشی در باب فن شناسی و آسیب شناسی این تزئینات احساس می شود تا بدین صورت اقداماتی در راستای حفظ این میراث ملی خلاقانه و گمنام انجام پذیرد. از آنجا که تهران پایتخت ایران در دوره ی قاجار بوده و مجموعه ی کاخ گلستان به عنوان ارگ سلطنتی ایران در این دوره- در بردارنده ی بناهایی با تزئینات منحصر به فرد- نماینده ی معماری و تزئینات معماری در این دوره ی خاص در تهران است، به بررسی نمونه های موجود در این مجموعه پرداخته شده است. پس از شناسایی و معرفی نمونه های موجود در هنر ایران، به ذکر تاریخچه ی مختصر تهران و ارگ سلطنتی و بررسی نمونه های این تزئینات در دوره ی قاجار پرداخته شده و سپس با استناد به اطلاعات به دست آمده از روش های شیمی تر، آنالیزهای دستگاهی، مطالعات میدانی، مصاحبه ی حضوری، مشاهدات میکروسکوپی و نمونه سازی، فن شناسی و آسیب شناسی این تزئینات اعم از طلاچسبانی و لایه چینی انجام گرفته و در نهایت یک طرح پیشنهادی غیر عملیاتی جهت حفظ و مرمت این تزئینات ارزشمند ارائه شده است. نتایج مطالعات و بررسی ها، تفاوت هایی را در مواد و مصالح مصرفی و روش های اجرای تزئینات لایه چینی روی سنگ در دوره ی قاجار، در مقایسه با تکنیک لایه چینی بر روی تکیه گاه های گچی نشان می دهد. این در حالیست که به نظر می رسد روش های طلاچسبانی روی سنگ در ادامه ی روش های رایج در گذشته باشد. بررسی های آسیب شناسانه، نشان از حساسیت فوق العاده ی این تزئینات در برابر نوسانات حرارتی و رطوبتی دارد و بدین گونه در راستای حفاظت از این تزئینات، فراهم آوردن شرایط محیطی عاری از نوسانات رطوبتی و حرارتی از اهمیت فوق العاده برخوردار است.