نقد و تحلیل جامعه شناختی دیوان شهریار (محمد حسین بهجت تبریزی)

با تطبیق و ادغام دیدگاههای مختلف محققانِ جامعه شناسی ِادبیات، گستره ی پژوهشیِ این رساله، شامل سه مبحثِ «نقد جامعه شناختی اثر ادبی، پدیدآورنده و مخاطب» می باشد. این پژوهش نشان می دهد که تأثیرپذیری شهریار از دنیای پیرامون خود، سبب شده است که وی با زبان شعر، به بیان مسائل مختلف تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و مردم شناسیِ جامعه ی ایران و جهان، در قالبهای متنوّع ادبی بپردازد. اگرچه شهریار در طی حیات خود، چندان مورد حمایت نهادهای ادبی و اجتماعی قرار نگرفت؛ ولی توجه و تعهّد ادبی وی نسبت به جامعه و مضمون آفرینی از مباحث گوناگون اجتماعی و انسانی را می توان عامل گرایش مخاطبانی از پایگاههای مختلف اجتماعی (از سیاستمداران گرفته تا عامه ی مردم) به آثار وی دانست که نشان از ارزش ادبی اشعار و پایگاه اجتماعی مناسب این شاعر معاصر دارد. همچنین کمبودها و ناهنجاری های اجتماعی، شهریار را به خَلقِ آرمان شهری بر مبنای مفاهیم انسانی و منافع عام بشری سوق می دهد که در این زمینه، هدف وی تلاش در جهت تأثیرگذاری و بهبود بخشیدنِ اوضاع اجتماعیِ جامعه ی خود است.