نقش اسمای حسنا در میدان های معناشناسی وعد و وعید الهی در قرآن

از روشهای بیان افعال خداوند در قرآن، تعلیل نمودن هر یک از آنها به اسماء و صفات الهی است. وعد و وعید نیز فعلی از افعال خداوند است که با اسماء و صفات خداوند ارتباط تنگاتنگ دارد. اسماء و صفاتی که خداوند از آن برخوردار است در صدور وعد و وعید نسبت به انسان نقش اساسی دارد. در قرآن گاهی صدور وعد و وعید همراه با اسم یا صفتی از پروردگار بیان می-گردد و گاهی از مضمون آیاتِ وعد و وعید، مفهوم صفات الهی در بیان مفسران آمده است. از روش های نوین تحقیق و پژوهش در قرآن، معناشناسی واژه های قرآنی است. در این نگرش، پس از انتخاب کلمات کلیدی قرآن، میدانهای معناشناسی هر واژه به همراه ارتباط سیستمی میان آنها بررسی شده و برخی لایه های معنایی ایات ظاهر می گردد. تحقیق حاضر سعی دارد با استفاده از روش یاد شده، نقش کلیدی اسمای حسنا را در تبیین معنای وعد و وعیدهای خدای یگانه به مراتب مختلف انسانها روشن نماید؛ زیرا هر کدام از این دسته افراد بر اساس ظرفیت وجودی و مراتب فهم خویش و به نحوه برخورداری از اسماء الهی به گونه ای خاص از وعد و وعید الهی بهره مند شدند. از نتایج بارز و عمده ی بررسی نقش اسماء الهی در وعد و وعیدهای قرآن، آن است که: جهان بینی قرآن، یک جهان بینی خدا مرکزی است و هیچ مفهوم عمده ای در قرآن، جدای از مفهوم خداوند وجود ندارد. بنابراین، تمام شئون در عالم خلقت ریشه در اسمای حسنا دارد، و همه ی موجودات مظاهر الهی می باشند و از هر جهت شأن و آیت حق اند. به همین دلیل، وعد و وعیدهای خداوند که از جمله افعال الهیست، ازاین امر مستثنی نمی باشد. یافته اساسی پژوهش حاضر بیانگر نتیجه ذیل است: • هر یک از اسمای الهی دارای کثرت معنایی هستند و انسانها به فراخور ظرفیت مختلفشان از اسامی الهی و وعد و وعیدهای او به صورتهای گوناگون بهره مند می شوند. به عنوان مثال: ارتباط دو اسم «غفور رحیم» در مراتب مختلف انسانی برای رسیدن به کمال نقش مهمی دارد. زیرا، هر کدام از آنان بهره متفاوتی از این دو اسم دارند؛ پیامبران بهره بالاتری از این دو اسم نسبت به دیگران دارند. (اعراف/7/23) در مرتبه بعد، مومنان و مجاهدانی که به رحمت الهی امیدوارند، خداوند نیز لغزشهای احتمالی آنها را بخشیده و آنها را غریق رحمت و مغفرت خویش می گرداند. (بقره/2/218) در مرتبه دیگر، گنه کارانی که متنبه شده و به سوی خدا توبه کردند، نیز از رحمت و مغفرت او به میزان ظرفیت خویش برخوردار می شوند. (آل عمران/2/86-89) در مرتبه دیگر، رحمت الهی در مورد گنه کارانی که در گناه خویش باقی ماندند به گونه ای است که فرصت توبه برای انان باقی مانده و دچار عذاب استیصال نمی شوند. (کهف/18/57و58) کلید واژه ها: اسمای حسنا، وعد و وعید، معناشناسی، اسماء جمالیه، اسماء جلالیه.