نقش جمهوری اسلامی ایران در همگرایی و واگرایی کشورهای اسلامی خاورمیانه

خاورمیانه یکی از مهمترین مناطق ژئوپولیتیکی جهان است که به دلیل وجود منابع سرشار زیر زمینی به ویژه نفت و گاز، دارای زمینه های مناسبی برای همگرایی کشورهای منطقه هنوز نتوانسته است گام های موثری در مسیر همگرایی بردارد. جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری مهم و تاثیر گزار در منطقه خاورمیانه، که دارای تشابهات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با کشورهای منطقه است، سیاست خود را برمحدود ساختن نقش ونفوذ قدرتهای بزرگ و تلاش برای شکل دادن ترتیباتی منطقه ای با مشارکت مجموعه کشورهای منطقه متمرکز ساخته است. شکل گیری ترتیباتی جمعی با حضور بازیگران منطقه ای منوط به تقویت همکاری های منطقه ای و شکل گیری فرایند همگرایی منطقه ای است. از این رو جمهوری اسلامی ایران سعی با کاهش تنش های خود با کشورهای منطقه و هماهنگی بیشتر با آنها قدم در مسیر ناهموار همگرایی در منطقه خاورمیانه بگذارد. این نوشتار با استفاده از نظریه های همگرایی منطقه ای، پس از بیان ویژگی های منطقه خاورمیانه و بیان زمینه های همگرایی و همچنین مشکلات و موانع شکل گیری آن، در منطقه، به دنبال پاسخ به این پرسش است که جمهوری اسلامی ایران چه نقش و جایگاهی در همگرایی و واگرایی کشورهای منطقه خاورمیانه اسلامی دارد؟ و با این فرض که جمهوری اسلامی ایران علی رغم داشتن مبانی مشترک فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و...، با این کشورها، جهت ایجاد روند همگرایی، موانع همگرایی موجود در منطقه مانند اختلافات مذهبی، سرزمینی، سطوح متفاوت قدرت اعضاء و....، روند همگرایی را در میان این کشورها تحت الشعاع خود قرار داده و با موانع و مشکل مواجه ساخته است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که علی رغم وجود زمینه های همگرایی، موانع سیاسی و عقیدتی مانع همگرایی ایران و کشورهای منطقه شده است. کلیدواژه ها: خاورمیانه، ایران ، همگرایی، واگرایی ، همگرایی منطقه ای