بررسی ترکیب پذیری ، هتروزیس و تعیین پارامترهای ژنتیکی صفات مختلف کلزا با استفاده از روش لاین*تستر در شرایط رطوبتی متفاوت

دانه های روغنی پس از غلات، دومین ذخایر غذایی جهان را تشکیل می دهند، در این میان گیاه کلزا با نام علمی brassica napus l.) ( به عنوان یکی از مهمترین گیاهان روغنی در سطح جهان مطرح می باشد. یکی از اهداف اصلاحی کلزا، دستیابی به عملکرد بالاست که با توجه به اهمیت برآورد ترکیب پذیری عمومی (gca)، ترکیب پذیری خصوصی (sca)، اجزای واریانس ژنتیکی و هتروزیس، آزمایشی دوساله بر اساس روش تلاقی لاین × تستر با هفت لاین و سه تستر در مرکز تحقیقات دیم سرارود اجرا گردید. 10 والد به همراه 21 هیبرید حاصل از آن ها در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با دو تکرار و در دو شرایط تنش و عدم تنش رطوبتی در سال زراعی 1389-1388 از نظر 13 صفت، مورد ارزیابی قرار گرفتند. معنی دار شدن میانگین مربعات ژنوتیپ ها در سطح احتمال 1% برای کلیه صفات در هر دو شرایط رطوبتی، تجزیه لاین × تستر را موجه ساخت. نتایج مقایسه میانگین صفات، نشان داد که در میان والدین، رقم rgs003 و تستر option500 در هر دو شرایط رطوبتی و همچنین هیبریدهای rgs003×option500 و rgs003×opera، به ترتیب در شرایط بدون تنش و تنش رطوبتی، بیشترین میزان عملکرد دانه را داشتند. رقم rgs003 در هر دو شرایط و تسترهای option500 و opera، به ترتیب در شرایط غیرتنش و تنش رطوبتی، دارای بیشترین میزان ترکیب پذیری عمومی و همچنین هیبریدهای magent×opera و ceres×parade، نیز بیشترین میزان ترکیب پذیری خصوصی را برای صفت عملکرد دانه در شرایط غیرتنش و تنش رطوبتی از خود نشان دادند. تجزیه لاین × تستر، حاکی از وجود اثرات افزایشی و غالبیت ژن ها در کنترل صفات مورد بررسی در هر دو شرایط رطوبتی بود. اثرات غالبیت ژن ها در صفات تعداد روز تا شروع گلدهی، ارتفاع گیاه، تعداد غلاف در بوته، عملکرد دانه، محتوای آب نسبی برگ و نشت یونی در هر دو شرایط رطوبتی، مبین کارا بودن روش های مبتنی بر هیبریداسیون و اثر افزایشی ژن ها، نشان دهنده بازده بالای انتخاب برای صفات روز تا رسیدگی و تعداد شاخه فرعی در شرایط غیرتنش و میزان آب نسبی از دست رفته و آب نگهداری شده در برگ های جداشده در شرایط تنش رطوبتی بود. همچنین اثرات توام افزایشی و غالبیت ژن ها، اثر بخش بودن روش های مبتنی بر دورگ گیری و انتخاب در نسل های در حال تفکیک را برای صفات طول غلاف و وزن هزاردانه در هر دو شرایط رطوبتی توجیه کرد. بیشترین سهم از ایجاد واریانس کل برای صفت عملکرد دانه در هر دو شرایط رطوبتی، مربوط به اثر متقابل لاین×تستر بود. همچنین در هر دو شرایط رطوبتی، هیبرید ceres×parade، دارای بیشترین مقدار هتروزیس نسبت به میانگین والدین و والد برتر در صفت عملکرد دانه بود