بررسی بازتاب اطلاعات و آثار ادبی در تاریخ حبیب السّیر

چکیده متون تاریخی فارسی، در کنار رسالت اصلی خود که بازتاب رویدادهای زمان های مختلف است، اطلاعات و دانستنی های گوناگون دیگری را نیز در بطن خود گنجانده اند. در این میان، دانسته های ادبی و گزارش های مربوط به ادیبان و شاعران و شرایط اجتماعیی که زمینه ساز خلق آثار منظوم و منثور شده است، اهمیت بسزایی دارد. خواجه غیاث الدّین بن همام الدّین محمّد شیرازی معروف به «خواندمیر»(880-942 ه.ق) از ادیبان و مورخان نامدار قرن دهم هجری است. او صاحب چندین تألیف است که بی شک مهمترین آنها کتاب تاریخی حبیب السّیر است. گذشته از کامل و مفصل بودن این اثر، آنچه باعث اهمیت و امتیاز آن نسبت به?بسیاری از کتب تاریخی دیگر می شود، نثر منشیانه و آراسته آن است که نشان از توانایی مولف آن در نگارش هنرمندانه دارد و همچنین اشتمال این اثر بر بیان احوال بزرگان، سادات، شاعران و نویسندگان در ذیل ادوار تاریخی و دربارهای پادشاهی است. صاحب حبیب السّیر در اطلاعاتی که پیرامون شاعران و نویسندگان هر دوره به خواننده می دهد، به شناساندن آثار آنان می پردازد و گاه دربار? شخص یا اثری خاص توضیح می دهد؛ زمانی نیز به تصریح یا تلویح اوضاع اجتماعی و فرهنگی دوره ای تاریخی یا حاکمیتی خاص را باز می نماید. امّا این کتاب به سبب ماهیّت تاریخی که دارد، کمتر مورد استقبال پژوهشگران ادبیات قرار گرفته و بیشتر به جنب? تاریخی آن پرداخته شده است. در این پژوهش که به بررسی ارزش ها و دانستنی های ادبی کتاب حبیب السّیر اختصاص دارد، نگارنده می کوشد تا با شناخت زیبایی های متن اثر، ارزش ادبی آن را نشان دهد و بازتاب اطلاعات ادبی در این اثر را بررسی و دسته بندی و ارزیابی کند تا به شناخت و معرفی دیدگاه «خواندمیر» دربار? احوال و آثار شاعران و ادیبان و چگونگی نقل و نقد آثار ادبی در این متن تاریخی دست یابد. بررسی ها نشان می دهد که حبیب السّیر علاوه بر آنکه خود متنی ادبی و آراسته دارد گنجینه ای از ابیات و اشعار فارسی و عربی است و اطلاعات گسترده و متنوعی را در زمینه اوضاع ادبی ایران و زندگی و آثار و شرایط زمانه شاعران و نویسندگان و دانشمندان بزرگ به دست می دهد که برای جامعه ادبی سودمند می تواند باشد.