تاثیر یارانه نهاده های تولیدی روی ارزش افزوده فعالیت های عمده کشاورزی در شهرستان ارومیه

رشد و توسعه پایدار بخش کشاورزی در کنار سایر بخش ها می تواند یکی از مهم ترین آرمان های اقتصادی هر کشور باشد. برای رسیدن به این مقصود باید شاخص ها و معیارهای عمده رشد و توسعه به حد مطلوبی رسیده باشند. از مهم ترین این شاخص ها می توان به ارزش افزوده تولیدات کشاورزی اشاره کرد که از اساسی ترین و مهم ترین معیارها در سیاست گذاری و برنامه ریزی های مدیران در سطح خرد و کلان مدیریت تولید به شمار می آید. بررسی ارتباط ارزش افزوده با تولید و هزینه های آن مبنای مهم تصمیم گیری تولید کنندگان درباره فرآیند تولید محصولات و نحوه مصرف بهینه نهاده ها می باشد. در این راستا مطالعه عوامل تاثیرگذار در ارزش افزوده فعالیت های کشاورزی منجر به شناسایی نقاط ضعف و قوت فرآیند تولید شده و اطلاعات لازم را برای برنامه ریزی و تصمیم گیری بهتر مهیا می سازد. یکی از عواملی که قویا میزان ارزش افزوده فعالیت های کشاورزی را تحت الشعاع قرار می دهد یارانه های پرداختی به عوامل تولیدی می باشد. با عنایت به این مسئله در این مطالعه سعی شد ضمن بررسی عوامل موثر بر ارزش افزوده محصولات سیب، انگور، گندم آبی و جو دیم به عنوان محصولات عمده باغی و غله ای شهرستان ارومیه، تاثیر یارانه های پرداختی به عوامل اصلی تولید(کود و آب) در ارزش افزوده این محصولات مورد مطالعه قرار گیرد. بدین منظور ارزش افزوده این محصولات در دو گروه کشاورزانی که یارانه آب و کود دریافت کرده بودند و کشاورزانی که یارانه دریافت نکرده بودند، محاسبه شد. سپس با کاربرد تابع درجه دوم تعمیم یافته عوامل موثر بر ایجاد ارزش افزوده مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. آمار و اطلاعات از طریق تکمیل پرسش نامه از 380 باغدار و زارع شهرستان ارومیه که به روش نمونه گیری انتساب متناسب در سال 1389 انتخاب شدند، فراهم گردید. نتایج نشان داد ادامه چکیده ادامه چکیده پایان نامه نهاده های کود ازت، کود فسفر، سطح زیرکشت و هزینه ماشین آلات به ترتیب با کشش های 095/0، 034/0، 012/0 و 01/0 دارای تاثیر مثبت در ارزش افزوده سیب بوده و نهاده آب با کشش 0009/0- اثر منفی در ارزش افزوده این محصول دارند. کشش های ارزش افزوده هر یک از عوامل آب، سطح زیرکشت، کود فسفر، کود ازت و هزینه ماشین آلات در محصول انگور حاکی از اثر مثبت سه عامل اول و تاثیر منفی عوامل بعدی در ارزش افزوده این محصول می باشد. مقدار کشش برای هر یک از این عوامل به ترتیب برابر 23/0، 088/0، 082/0، 004/0- و 025/0- به دست آمد. کشش های ارزش افزوده در مزارع گندم آبی بیان گر آن است که کود ازت، آب، هزینه ماشین آلات و سطح زیرکشت به ترتیب با مقادیر 33/0، 27/0، 25/0 و 009/0 دارای اثر مثبت روی ارزش افزوده محصول گندم آبی و نیز کود فسفر و هزینه سموم شیمیایی به ترتیب با مقادیر 2/0- و 26/0- دارای اثر منفی روی ارزش افزوده این محصول می باشد. نتایج به دست آمده از برآورد کشش عوامل موثر در ارزش افزوده مربوط به محصول جو دیم نیز بیان گر آن است که عوامل ازت، سطح زیرکشت و فسفر به ترتیب با کشش های 76/0، 45/0 و 36/0 اثر مثبت در ارزش افزوده جو دیم داشته در حالی که هزینه سموم شیمیایی و هزینه ماشین آلات به ترتیب با کشش 13/0- و 24/0- تاثیر منفی در ارزش افزوده این محصول دارند. همچنین نتایج نشان داد که تاثیر یارانه های اعطایی به نهاده های تولید(کود و آب) در همه محصولات(باستثنای جو دیم که فقط یارانه کود شیمیایی شامل آن می شود) در ارزش افزوده مثبت می باشد. با توجه به این که اعمال یارانه موجب کاهش هزینه های واسطه می شود این نتیجه دور از انتظار نیست. با توجه به نتایج این تحقیق پیشنهاد می شود که مصرف نهاده های کود شیمیایی و آب در محصولات موردمطالعه کاهش یافته و به صورت بهینه مورداستفاده قرار گیرند نتایج و شواهد به دست آمده نشان می دهد که برخی مواقع اعطای یارانه به نهاده ها انگیزه کافی را برای صرفه جویی و مصرف بهینه نهاده ها فراهم نمی کند و عوارض ناشی از مصرف نامناسب این عوامل هزینه های خیلی زیادی را روی محیط زیست ایجاد می کند. بنابراین جهت افزایش بازدهی این عوامل توصیه می شود قسمتی از یارانه ها همچنان در جهت کاهش هزینه های تولید در اختیار کشاورزان قرارگیرد. اما بهتر است بخش اعظم یارانه ها و سیاست های حمایتی دولت در جهت اصلاح و تقویت زیرساخت هایی مانند بهبود سیستم آبیاری و انتقال آب، آموزش روش های مناسب مصرف نهاده ها و عملیات به نژادی در جهت افزایش عملکرد با رعایت نکات زیست محیطی مورداستفاده قرار گیرد.