بررسی تنوع ژنتیکی برای صفات مورفولوژیکی و سیتوژنتیکی در میان چند گونه آژیلوپس ایران

جنس آژیلوپس(aegilops spp.) یکی از خویشاوندان وحشی گندم نان می باشد و پراکنش وسیعی در خاور میانه و غرب آسیا دارد که ایران بخش وسیعی از این منطقه را در بر می گیرد. 225 نمونه از گونه های شناسایی نشده این جنس که در بانک ژن گیاهی ملی ایران نگهداری میشوند، در این پروژه مورد شناسایی و ارزیابی قرار گرفتند. ارزیابی صفات مورفولوژیکی تمام نمونه های جمع آوری شده طبق دستورالعمل موسسه بین المللی ذخایر ژنتیکی انجام شد. به علاوه 103 نمونه از همه گونه ها به منظور تخمین سطوح پلوئیدی به وسیله فلوسیتومتری استفاده شد. مطالعه پراکنش جغرافیایی نشان داد که این گونه ها پراکنش وسیعی در شمال، شمال غرب و غرب ایران دارند. اما پراکنش کمتری در مناطق جنوبی و شرقی مشاهده شد. نمونه های استان های مختلف از لحاظ مورفولوژیکی تفاوت معنی داری با یکدیگر داشتند. بیشترین تنوع مورفولوژیکی مربوط به نمونه های جمع آوری شده از گونه ae. tauschii بود. آنالیز همبستگی ها نشان داد که صفات مربوط به سنبله و ساقه دارای بیشترین ضرایب همبستگی با یکدیگر هستند. تجزیه خوشه ای برای صفات مورفولوژیکی، استان ها را به شش گروه تقسیم کرد. استان هایی که در گروه یک و دو قرار گرفتند به طور قابل ملاحظه ای از مناطق شمالی و غربی کشور بودند. در حالی که نمونه هایی که از مرکز و شرق ایران بودند در سایر گروه ها قرار گرفتند. گروه آخر نیز متعلق به استانهای جنوبی بود. نتیجه تجزیه کلاستر نشان داد که رابطه معناداری بین پراکنش جغرافیایی و تنوع مورفولوژیکی وجود دارد. در آزمایشات فلوسیتومتری نیز شدت فلوئورسنس نمونه-های مورد ارزیابی در مقایسه با شدت فلوئورسنس نمونه های شاهد که گندم هگزاپلوئید و جو دیپلوئید بودند به عنوان معیار تعیین سطح پلوئیدی گونه ها مورد استفاده قرار گرفت. در تمامی آزمایشات، سطح پلوئیدی مورد انتظار برای گونه های دیپلوئید و تتراپلوئید مشاهده شد، جز یکی از نمونه های گونه ae. crassa که سطح پلوئیدی آن در این تحقیق هگزاپلوئید بود. مطالعات سیتوژنتیکی نیز نشان داد که این گونه علاوه بر سیتوتیپ تتراپلوئید(2n=4x=28)، دارای سیتوتیپ هگزاپلوئید(2n=6x=42) نیز می-باشد. همچنین مطالعات سیتوژنتیکی نشان داد که بین طول کل کروموزوم ها و داده های فلوسیتومتری رابطه وجود دارد.