مطالعه بوکسیت های البرز با نگاه ویژه به ژنز بوکسیت منطقه تاگویی،جاجرم،بجنورد

براساس اطلاعات جمع آوری شده از بوکسیت های کارستی ایران، ماده معدنی بوکسیت در ایران در هر سه زون ساختاری البرز (پرمین ـ ژوراسیک)، ایران مرکزی (تریاس و یا ژوراسیک زیرین) و زاگرس (کرتاسه بالایی) تشکیل شده است. کانسار بوکسیت جاجرم در 15 کیلومتری شمال شرق جاجرم استان خراسان شمالی واقع شده است. این کانسار به شکل یک افق چینه سان در مرز بین دولومیت های تریاس سازند الیکا و شیل و ماسه سنگ های ژوراسیک سازند شمشک گسترش یافته است. منطقه تاگویی بعد از کانسار زو و در واقع ادامه روند غرب به شرق ماده معدنی بوده که به صورت نوار باریک با عرض بیش از یک کیلومتر و طول 7 کیلومتر دیده می شود. نتایج حاصل از آنالیز کانی شناسی (xrd) نشان می دهد که بوکسیت منطقه تاگویی جاجرم، درحقیقت مخلوطی از دیاسپور به عنوان کانی اصلی به همراه ناخالصی هایی نظیر ماگهمیت، هماتیت، کائولینیت، آناتاز، ایلیت و به میزان کمتری روتیل، کلسیت و کوارتز می باشد. مهم ترین فرآیند دیاژنتیک در این کانسار تشکیل اووئیدها و پیزوئیدها است. همچنین از فرآیندهای اپی ژنتیک مشاهده شده در این منطقه، فرآیندهای سیلیسی شدن مجدد و آهن شویی می باشد. میزان زهکشی متفاوت و شستشوی برخی از عناصر از بخش های بالایی نهشته و ته نشینی آن در بخش های زیرین، منجر به تشکیل 4 لایه مجزا بوکسیت به ترتیب از پایین به بالا: لایه رسی زیرین، بوکسیت شیلی، بوکسیت سخت و کائولینیت بالایی شده است. بررسی ضرایب همبستگی و نمودار های پراکندگی عناصر کم تحرک در چهارگمانه این منطقه نشان دهنده یک منشأ همگن اولیه در ابتدای تشکیل نهشته بوکسیتی است که به تدیج به دلیل شرایط متفاوت حاکم بر بخش های مختلف نهشته، مواد اولیه تفکیک یافته اند. علاوه برمطالعه رسوب شناسی ، معیارژئوشیمیایی نیز می تواند درتخمین درجه درجازایی تغییرات ژئوشیمیایی بوکسیت های کارستی کمک کند. الگوی عناصر کمیاب متحرک در طول پروفیل 4 گمانه منطقه و مقاطع نازک نتایج آنالیز عناصر نشان دهنده آلوکتونی و اتوکتونی مطلق نبوده بلکه یک نمونه از بوکسیت های نوع پارا اتوکتونی می باشد. نتایج آنالیزهای عناصرغیرمتحرک در بوکسیت منطقه تاگویی نشان دهنده آن است که هر دو گروه از سنگ های بازی و سنگ های رسوبی در فرآیند تکامل بوکسیت جاجرم نقش داشته اند.