بررسی شعر شیعی از قرن هفتم تا پایان قرن هشتم هجری

چکیده موضوع این تحقیق عبارت است از «بررسی شعر شیعی از قرن هفتم تاپایان قرن هشتم هجری»؛ یعنی دورانی که تسنن مذهب رایج و مورد حمایت حاکمان وقت در ایران بوده است. برای فراهم نمودن مجموعه ای منسجم از سیر شعر شیعی در این سرزمین، نگاهی به جامع? ایران در قرن های هفتم و هشتم شده و ابعاد گوناگون آن بررسی گردیده است. در بعد سیاسی، مشخص گشته که برخی از حاکمان مانند خوارزمشاهیان و ایلخانان مغول، برعکس غزنویان و سلجوقیان، در برابر تشیع، تسامح و در بعضی موارد به آن گرایش داشته اند و این خود سبب تقویت شعر شیعی گشته است؛ هرچند دردوره های غزنوی و سلجوقی نیز فرصت هایی برای شیعه جهت تقویت خود پیدا می شده است. در بعد جغرافیایی، مشخص شد که مناطقی هم چون خراسان، ری و کاشان در گسترش شعر شیعی تأثیر فراوانی داشته اند. در بُعد مذهبی، تأثیر فرقه-های مهم تشیع مانند زیدیه ،اسماعیلیه و اثنی عشریه بر بعضی از شاعران هم چون ابن یمین، نزاری قهستانی، و حسن کاشی و طبعاً بر اشعار آنان ثبت شده است. دربُعد فرهنگی و اجتماعی نیز معلوم گردید که مشترکاتی میان رسوم ایرانیان و آیین تشیع وجود داشته است که این امر سبب گرایش مردم این سرزمین به تشیع شده و عناصر فرهنگی این مذهب را در اشعار فارسی خود جای داده است. نتیجه این که ورود هر نوع تفکر مذهبی در شعر، غیر از عقاید صاحب آن ها، به نحو? تعامل زمامداران با شاعران و نیز فضایی که شاعران در آن پرورش یافته اند، بستگی دارد. دیگر این که شعر شیعی با تمام محدودیت هایی که غالباً از طرف حاکمان وقت برای شیعیان ایجاد می شده، با فراز و نشیب هایی حرکت رو به رشد خود را ادامه داده و آثاری ارزشمند ـ هرچند معدود ـ در دوران مذکور از خود بر جای گذاشته است. مهم ترین مضامین و عقاید شیعه که در شعر این دو قرن آمده، عبارتند از: غدیریه ها، مدح و منقبت ائمه (ع)، آیات و روایات در شأن و مقام اهل بیت به ویژه حضرت علی(ع)، افضلیت علی(ع) بر دیگر صحابه و منصوص بودن امامت علی (ع) و امامان بعد از ایشان. واژگان کلیدی: شعر فارسی شیعی ،مضامین شیعی، شاعران شیعه و متشیع، قرن هفتم تا پایان قرن هشتم.