نقش ادوات پرتابی در جنگ های قلعه ای سرزمین های مصر، شام، ایران، عراق و آسیای صغیر در دوره اسلامی پیش از ابداع توپ

چکیده در قرون میانه، محاصره یکی از شکل های اساسی جنگ در سرزمین های اسلامی به حساب می آمد. مقاومت و استحکام حصار شهرها که شکل آن ها به موازات پیشرفت سلاح های تهاجمی و تدافعی تکامل یافت، به حدی بود که مهاجمان را وادار می کرد تا از ترفندها، آداب، شیوه ها، ابزارها و ادوات ویژه ای بهره گیرند و محاصره شدگان را وادار به تسلیم کنند. از میان این شیوه ها و ادوات گوناگون، نقش ادوات پرتابی را می توان حائز اهمیت دانست؛ به طوری که مجهز بودن یا مجهزنبودن مهاجمان و مدافعان به هر یک از انواع متنوع این گونه از سلاح های محاصره ای سرنوشت جنگ را به نفع هریک تغییر می داد. به کارگیری این دسته از سلاح ها شیوه معمول در نبردهای قلعه ای به حساب می آمد و مهاجمان از این طریق، با ایجاد شکاف در باروی شهر یا ایجاد رخنه در دیوار قلعه یا سعی در فروریختن آن ها با ادوات محاصره، ورود به مرکز محاصره شده را میسر می کردند؛ همچنین تجهیز مهاجمان به ادوات سنگین پرتابی، به عنوان توان نظامی برتر، می توانست در استراتژی سیاسی به کار گرفته شود و از این طریق با اعمال فشار بر دشمن، پذیرش خواسته ها و دستیابی به اهداف موردنظر در جریان مذاکرات و راه حل های سیاسی تسریع بخشیده شود. با تحلیل شرح های مفصل و دقیقی که از عملیات محاصره در وقایع نامه ها و مکتوبات تاریخی، به ویژه رساله ها و تک نگاری های مربوط به مسائل و مباحث نظامی که در تمدن اسلامی وجود دارد، می توان نقش این گونه سلاح ها را به همراه انواع مختلف آن ها، شیوه ساخت و کاربرد آن ها، تکامل و پیشرفت های حاصل در تولید و به کاربردن آن ها تبارشناسی کرد و وجه تسمیه، واژگان و اصطلاحات و مشاغل و مناصب شکل گرفته درباره آن ها را از لابه لای متون موجود بیرون کشید. انواع منجنیق، قوس و عراده از گونه های مختلف ادوات پرتابی هستند که تقریبا در سراسر قلمرو اسلامی، مسلمانان پیش از ابداع توپ، در جنگ های قلعه ای به کار می بردند.