بررسی زبان شناختی ابزارهای برجسته سازی ادبی (هنجارگریزی معنایی و توازن آوایی) در غزلیات حافظ و شکسپیر بر مبنای رویکرد صورتگرایی

در این تحقیق، بر اساس مدل سبک شناسی صورتگرای لیچ (1969)، برجسته سازی زبانی در دو سطح قاعده افزایی آوایی و هنجارگریزی معنایی در اشعار حافظ و شکسپیر (30 غزل از هر شاعر) مورد بررسی قرار گرفته است. در این راستا، طرحی عینی برای بررسی عناصر برجسته ساز در دو بخش آوایی و معنایی ارائه شده است. طرح ارائه شده در بخش آوایی، بر پایه ایده های مطرح شده در فصل ششم کتاب لیچ شامل سه قسمت کلی توازنهای هجایی، برجسته سازی مبتنی بر تکرار آزاد طبقات صوتی و همچنین سمبولیسم آوایی می باشد که هر قسمت شامل چند جزء می باشد. در مورد هر قسمت از طرح، پس از توضیح درباره مسائل نظری مرتبط، روشی عملی برای سنجش عناصر آوایی مشمول ارائه شده است. سپس در گامی کلیدی نمره استاندارد تمامی عناصر آوایی در مورد تمامی خطوط محاسبه شده است که بر اساس آن در بین مجموعه اشعار، خطوط برجسته از منظر هر یک از عناصر آوایی استخراج شده اند؛ همچنین بر پایه اطلاعات آماری برآمده از کلیه خطوط اشعار، شاخصهای نظام بسامدی معیار (میانگین و انحراف معیار که ارکان محاسبه نمره استاندارد می باشند) مرتبط با عناصر آوایی در مورد کار هر یک از دو شاعر محاسبه و به عنوان معیاری متصور برای سنجش برجستگی خطوط اشعار از حیث این عناصر آوایی ثبت گشته اند. سپس برخی تحلیلهای جانبی صورت گرفته است که از جمله آنها مقایسه بسامد انواع توازن هجایی میان کار دو شاعر می باشد. در بخش هنجارگریزی معنایی، طرح ارائه شده شامل تحلیل ساختارهای استعاری موجود در اشعار می باشد که بر اساس تکنیک تحلیلی بیان شده در فصل نهم کتاب لیچ صورت گرفته است. در این راستا بر اساس نمونه های ارائه شده توسط لیچ، هر یک از ساختارهای استعاری موجود در اشعار مورد طبقه بندی قرار گرفته اند. این طبقه بندی بر اساس پیچیدگی و نیز تعداد عناصر مجازی و واقعی ساختار استعاری صورت پذیرفته است. سپس نتایج بسامدی کلی برای استعاره های موجود در کار هر یک از دو شاعر ارائه شده و با هم مقایسه شده است. در میان نتایج این تحقیق از جمله معلوم گشته است که میزان همگونی همخوان پایانی در اشعار شکسپیر به شکل قابل ملاحظه ای بالاتر از اشعار حافظ می باشد در حالی که میزان همگونی همخوان آغازین در بین دو مجموعه بسیار مشابه است. همچنین در بخش معنایی به این نتیجه رسیده ایم که میزان پرورش تصویر در استعاره های اشعار حافظ قابل ملاحظه تر از اشعار شکسپیر است.