بررسی بازار چوب و برنامه ریزی میزان برداشت از جنگل بر مبنای اصل توسعه پایدار در ایران

مدیریت اقتصادی جنگل همواره برای توسعه و رفع نیازهای داخلی هر کشور بخصوص تقاضای چوب بسیار مهم و ضروری بوده است. به طور حتم بار اصلی رفع این نیاز چوبی، بر دوش جنگل های داخلی آن کشور است. بازار چوب کشور ایران نیز در در طول قرن حاضر همواره با نوسانات فراوانی روبرو بوده است. در این میان دانستن متغیرهای اصلی و عوامل تاثیرگذار بر روی آنها برای داشتن یک برنامه ریزی بهینه در آینده می تواند کارگشا باشد. به همین منظور در تحقیق حاضر بررسی وضعیت بازار چوب کشور ایران و تعیین برداشت بهینه از جنگل های شمال آن مد نظر قرار گرفته است. دوره مورد بررسی 1357 الی 1389 (33 سال گذشته) بوده که داده های سری زمانی تولید انواع چوب، قیمت آنها، صادرات و واردات چوب برای آنالیز گردآوری گردید. سپس با استفاده از رگرسیون های ساده، چند متغیره و ریج رابطه بین این متغیرها با سال و با همدیگر بررسی شد؛ همچنین رابطه بین برخی شاخص های اقتصادی مهم مانند تولید ناخالص داخلی، جمعیت، نرخ تورم و نرخ ارز مرجع با این متغیرها نیز مورد محاسبه قرار گرفت. در ادامه برای بررسی های بیشتر و پیش بینی مقدار متغیرها در یک دهه آتی، از تحلیل سری های زمانی بخصوص مدل های اتورگرسیو و میانگین متحرک استفاده شد. نتایج این تحلیل ها وارد دو روش برنامه ریزی پویا و آرمانی گردید تا مقدار برداشت بهینه از جنگل های شمال ایران و همچنین چگونگی تامین تقاضای داخلی تعیین شود. مهمترین نتایج بررسی نشان داد که بازار چوب ایران در طول دوره مورد بررسی، تحت تاثیر عرضه انحصاری چوب جنگلی، مقدار فراوان واردات و تولید چوب بخش زراعت چوب، قیمت انواع چوب و شاخص های مهم اقتصادی کشور از جمله تولید ناخالص ملی، نرخ ارز مرجع، جمیعت و تورم، بوده است. همچنین میزان برداشت بهینه از جنگل های شمال ایران با اجرای برنامه ریزی پویا می تواند بیشتر از شرایط فعلی باشد و با توجه به قیمت های تصادفی و میزان عرضه چوب در برنامه ریزی پویا و بهینه، می توان در ده سال آینده میزان تقاضای بازار داخلی را تامین کرد، اما پیش بینی می شود همچنان تعادل در این بازار بوجود نیاید. این عدم تعادل به دلیل عدم برداشت صحیح و علمی از جنگل های شمال، واردات چوب با ارزش افزوده از دست رفته فراوان و افزایش تقاضا در نتیجه افزایش جمعیت، می تواند در نهایت باعث افزایش قیمت در بازار شود. در نهایت با توجه به بررسی های صورت گرفته، وضعیت فعلی و آتی برداشت از جنگل و بازار چوب ایران در صورت ادامه برنامه ریزی ایستا موجود، همچنان بحرانی خواهد بود.