بررسی تطبیقی محاربه در فقه اسلامی و حقوق موضوعه ایران

معنای لغوی حد، منع است و در اصطلاح شرع و به تبع آن حقوق اسلامی به مجازاتی گفته می شود که نوع و میزان و کیفیت آن در شرع تعیین شده باشد. محاربه نیز یکی از حدود الهی است. معنای لغوی محاربه جنگ، کارزار و به طور کلی استفاده از ابزار زور و قدرت برای ابراز دشمنی است. معنای اصطلاحی محاربه نیز برگرفته از آیه 33 سوره مبارکه مائده است. اگرچه محاربه در آیه شریفه به خدا و رسول او اسناد داده شده؛ اما مقصود محاربه با مسلمانان و مومنان است و این مسئله تأکید فوق العاده اسلام را درباره ی حقوق انسان ها و رعایت امنیت آنان ثابت می کند. فقهای عظام با استدلال به آیه ی فوق و روایات وارده در این زمینه محاربه را به معنای استفاده از سلاح جهت ارعاب عمومی مردم دانسته اند، که علاوه بر سلب آرامش و امنیت مردم ممکن است با سرقت مال یا قتل یا مجروح ساختن فرد یا افرادی همراه باشد. محاربه یکی از جرائمی است که موجب سلب آرامش و امنیت جامعه می شود و مجازات شدیدی از سوی شارع برای آن مشخص شده است. درتبیین این حد شرعی مسائل و احکام متعددی مطرح است، همچون مجزا یا واحد بودن عناوین محاربه وافساد فی الارض، لزوم یا عدم لزوم وجود سلاح در تحقق محاربه، کیفیت ونوع سلاح، ضروری بودن یا نبودن تحقق خوف در مردم، تخییری یا ترتیبی بودن مجازات های چهارگانه ی آن، نحوه ی اجرای قتل یا صلب و نحوه ی ثبوت محاربه. پرسش اساسی و مهمی که در این زمینه مطرح می شود این است که: عنصر مادی جرم محاربه چیست؟ و محارب کیست؟ در این زمینه اختلاف نظر زیادی میان محققان وجود دارد. همچنین تفاوت بین محاربه و جرائم مشابه آن از قبیل فساد فی الارض و بغی مشخص نیست. برخی از محققان بین بغی و محاربه از یک سو و فساد فی الارض و محاربه از سوی دیگر تفاوتی قائل نشده اند و محاربه را همان بغی و افساد فی الارض دانسته اند. نظر به این که برخی جرائم علیه امنیت کشور در قوانین جزایی از مصادیق محاربه هستند و یا مجازات محاربه درباره ی آن ها اعمال می شود و از سوی دیگر درباره ی این حد شبهات، نادانسته ها و اختلاف نظر های زیادی در محافل علمی وجود دارد؛ همچون مجزا یا واحد بودن عناوین محاربه وافسادفی الارض، لزوم یاعدم لزوم وجود سلاح در تحقق محاربه، کیفیت و نوع سلاح، ضروری بودن یا نبودن تحقق خوف در مردم، تخییری یا ترتیبی بودن مجازات های چهارگانه ی آن، نحوه ی اجرای قتل یا صلب و نحوه ی ثبوت محاربه. در این پایان نامه سعی بر این است که در این باره به تفصیل بحث شود.