مطالعه مقدار آنتیموان (sb) در گیاهان روئیده بر خاک های آلوده اطراف معدن داشکسن، استان کردستان

آنتیموان یک شبه فلز سمی و غیر ضروری برای گیاهان است که در طبیعت همراه با عناصر دیگری مانند آرسنیک، طلا، مس و جیوه یافت می شود. آنتیموان یک عنصر کمیاب در پوسته زمین ( mg kg-13/0-2/0) است که غلظت پایه ای آن در خاک ها ( mg kg-14/8-3/0) می باشد. این عنصر به صورت غیر متحرک یا با تحرک کم در داخل خاک یافت می شود. به طوری که به حالت محلول به راحتی توسط گیاهان جذب شده و در اندامهای مختلف گیاه تجمع می یابد و از این طریق وارد چرخه غذایی می شود. این عنصر در محیط زیست به عنوان یک نتیجه از فرآیندهای طبیعی و فعالیتهای انسانی در همه جا حاضر است. معدن داشکسن در استان کردستان حاوی مقادیر بالای آنتیموان است. در تحقیق حاضر گونه های گیاهی روئیده شده بر خاک های غنی از آنتیموان معدن داشکسن، شناسایی و غلظت آنتیموان در آن ها و در نمونه های خاک اندازه گیری شد. گیاهان با توانایی تجمع بالای این فلز شناسایی گردید . همچنین مطالعه مقاومت، جذب و تجمع sb در گونه isatis cappadocica (بیش انباشتگر آرسنیک) نیزدر محیط هیدروپونیک صورت گرفت. بررسی مقدار آنتیموان در خاک منطقه معدنی داشکسن نشان داد که خاک این منطقه غنی از آنتیموان است و مقدار این فلز در خاک بین 5/ 10716-1/74 میکروگرم در گرم اندازه گیری شد. در این تحقیق 74 گونه گیاهی از اطراف این منطقه جمع-آوری شدند که این گونه ها متعلق به 55 جنس و 18 خانواده بودند. مقدار آنتیموان موجود در برگ هر گیاه با روش تهیه خاکستر خشک و تجزیه اسیدی تهیه و توسط دستگاه جذب اتمی آنالیز شد. مقدار آنتیموان در برگ گیاهان بین 4/59- 7/0 میکروگرم بر گرم وزن خشک اندازه گیری شد و اختلاف قابل توجه ای در غلظت آنتیموان بین گونه های مختلف گیاهی مشاهده شد. کم ترین غلظت آنتیموان در گونه .echinops sp و بالاترین مقدار غلظت در گونه های helichrysum oligocephalum(g g-1µ4/59)، achillea sp. (g g-1µ3/57)، astragalus vegetus (g g-1µ6/54)، onopordon armenum(g g-1µ54)، scariola orientalis (g g-1µ2/47) وprangos ferulace (g g-1µ3/41) اندازه گیری شد.بر طبق نتایج حاصل، مقدار آنتیموان در خاک و گیاهان این منطقه نسبتاً بالاست. رابطه خطی و معنی دار بین میزان آنتیموان کل در بخش های هوایی نمونه های گیاهی جمع آوری شده و غلظت آنتیموان کل در نمونه-های خاک همان مناطق وجود دارد. پیشنهاد می شود که گیاهان با مکانیسم هایی در برابر غلظت های بالای فلز مقاومت می کنند. اثر غلظت های مختلف آنتیموان (0، 50، 100، 150 و 200 میلی گرم بر لیتر) روی رشد و تجمع در گیاه i.cappadocica در محیط هیدروپونیک بررسی شد. نتایج حاصل نشان داد که همه تیمارها به طور معنی دارنسبت به شاهد سبب کاهش وزن خشک ساقه و ریشه شد. با افزایش غلظت آنتیموان در محلول میزان تجمع آن در ساقه و ریشه افزایش می یابد. در واقع با افزایش میزان فلز در محلول، ریشه از جذب بیشتر آن جلوگیری می کند. در کل مقدار تجمع فلز در ساقه بیشتر از ریشه است.