نقش اقدامات عمرانی دولت(سد سازی) در ماندگاری جمعیت روستایی. نمونه مورد مطالعه:دهستان های شهرستان خرم دره

روستاها با توجه به نقشی که در توسعه ملی دارند از جایگاه ویژه ای در برنامه ریزی های توسعه برخوردارند. به همین دلیل دولت ها با انجام طرح ها و پروژه های عمرانی گوناگون و با هدف ها و سیاست گذاری های مشخص در پی ایجاد دگرگونی ها و تحولات توسعه ای و رسیدن به شرایط مناسب و بهینه ی زیستی در سکونتگاه های روستایی و جلوگیری از مهاجرت روستاییان بوده اند. بر این پایه دولت ها با صرف هزینه های فراوان اقدام به اجرای طرح ها و پروژه های عمرانی در سکونتگاه های روستایی نموده اند. این پژوهش با مد نظر قرار دادن طرح ها و پروژه های عمرانی صورت گرفته (سد سازی) در دهستان های شهرستان خرم دره به تبیین پیامدهای برآمده از اجرای این طرح ها و پروژه های عمرانی در ماندگاری جمعیت روستایی و در نتیجه توسعه و شکوفایی سکونتگاه های روستایی این منطقه پرداخته است. بر این پایه در پژوهش حاضر، روش پژوهش کتابخانه ای و میدانی بوده و با استناد بر آمار و اسناد موجود و پژوهش های میدانی به بررسی شرایط کلی روستاهای مورد مطالعه با تأکید خاص بر بخش کشاورزی در دوره های پیش و پس از احداث سد پرداخته است. روش پژوهش نیز به صورت توصیفی- تحلیلی بوده که روند دگرگونی های جمعیتی سکونتگاه های شهری- روستایی شهرستان، میزان دگرگونی های اراضی کشاورزی روستاهای مورد مطالعه و در نهایت میزان دگرگونی های شاخص های اجتماعی- اقتصادی در جامعه نمونه، مورد مطالعه و تحلیل قرار گرفته است. جهت سنجش و ارزیابی میزان دگرگونی دو گروه از شاخص ها در دو بعد اجتماعی - اقتصادی متناسب و درگیر با ماهیت طرح در روستاهای جامعه هدف، از طرح پانل گذشته نگر استفاده شده است. به این معنا که میزان دگرگونی های شاخص های اقتصادی و اجتماعی روستاهای مورد مطالعه از طریق پرسش نامه طی دو دوره پیش و پس از ایجاد طرح از طریق آزمون های آماری مک نمار، ویلکاکسون، t تک نمونه و t وابسته ارزیابی و سنجش شده است. محدوده ی مورد مطالعه در این پژوهش روستاهای واقع در شهرستان خرم دره می باشد. لازم به ذکر است در منطقه مورد مطالعه شمار 17 روستا وجود دارد که در مجموع دارای 12302 نفر جمعیت (2551 خانوار) می باشند که از میان این روستاها، دو روستا به لحاظ اینکه سدهای مخزنی خاکی در آن ها ساخته شده به عنوان جامعه آماری انتخاب گردیده اند. این دو روستا شامل؛ روستای شویر واقع در دهستان خرم دره و روستای خلیفه لو واقع در دهستان الوند می باشند. در تعیین جامعه نمونه در ابتدا به وسیله روش نمونه گیری کوکران به تعیین حجم نمونه از تعداد کل خانوارها پرداخته شد. سپس برای هر روستا نسبت (سهم) جامعه نمونه را با توجه به نسبت هر روستا به کل جامعه از نظر تعداد خانوار بدست آورده شد. بُعد زمانی پژوهش نیز شامل دو مقطع، پیش از احداث سدهای خاکی یعنی سال های 1365 تا 1380 و پس از آن یعنی 1380 تا 1390 را شامل می شود. یافته های پژوهش نشان می دهد، در این منطقه سرمایه گذاری طرح ها و پروژه های عمرانی (سدسازی) به لحاظ انتخاب نوع طرح و اجرای آن، با شناخت و درک درست از بنیان های منطقه به انجام رسیده و در نمایی فراگیر زمینه ساز ماندگاری جمعیت در سطح روستاهای مورد مطالعه شده است. ساخت سد در روستای خلیفه لو واقع در دهستان الوند نتوانسته به طور کامل از مهاجرت روستایی جلوگیری کند. بخشی از زمینه های آن ناهمگامی و مشارکت نکردن ساکنان روستا با طرح که خود منتج از کم اعتمادسازی میان آنان از طرف مسئولین در یکپارچه سازی اراضی بوده است، می باشد. ولی از رشد منفی آن جلوگیری نموده است. در مقابل در روستای شویر این طرح در رشد اقتصاد کشاورزی و اشتغال زایی در این زمینه و همچنین سایر جنبه ها نتایج چشم گیری به همراه داشته و بر ماندگاری جمعیت در این روستا و در نهایت رشد و توسعه آن کمک نموده است. در سطح دهستان ها، مهاجرت ها از اکثر روستا همچنان ادامه داشته و چنانکه در این زمینه برنامه ریزی دقیقی صورت نگیرد منجر به کاهش جمعیت روستایی شهرستان و متروکه شدن بسیاری از آنان خواهد شد. واژگان کلیدی: ماندگاری جمعیت روستایی، طرح و پروژه عمرانی (سد سازی)، اقتصاد کشاورزی، روستاهای خرم دره