بررسی اثر تنش آبی بر باردهی، روابط آبی و برخی فرایند های فیزیولوژیکی بادام (مطالعه موردی-منطقه سامان)

شرایط اقلیمی استان چهارمحال و بختیاری، از جمله وجود زمستان های سرد و طولانی، و از سویی نیاز بادام به سرمای مناسب برای سپری کردن خواب زمستانه درخت، این استان را برای تولید بادام مناسب نموده است. از آنجا که منابع آب این استان نیز محدود است، تنها راه افزایش سطح زیر کشت، بالا بردن بهره وری آب است. پس برنامه یزی دقیق تر برای استفاده بهینه از منابع آب موجود ضروری است، برای رسیدن به این امر، راه کار کاهش تلفات آب و همچنین تعیین میزان نیاز آبی گیاهان زیر کشت در مناطق مختلف کشور ضروری به نظر می رسد. گرمایش جهانی، در بسیاری از اقلیم ها سبب افت بارندگی و پراکنش ناهمگن آن شده است. به همین دلیل کاربرد سامانه های آبیاری کارآمد، همانند آبیاری قطره ای، یکی از خواسته های تولیدکنندگان و یکی از ابزارهای افزایش بهره وری از آب در دسترس هست. هدف از این پژوهش آگاهی از واکنش درختان نسبت به کم آبیاری به منظور انتخاب مدیریت درست آبیاری قطره ای درختان بادام در باغ های بادام منطقه سامان در استان چهارمحال و بختیاری می-باشد. برای این بررسی در باغ پژوهشی هواشناسی کشاورزی، اداره کل هواشناسی چهار محال و بختیاری، رقم دیر گل بادام (gf) برای این بررسی برگزیده شد. سه تیمار آبی خوش آب، میان آب و تنش آبی با سه راهکار آبیاری قطره ای در پیرامون تنه درخت، آبیاری متناوب در دو سوی تنه، و آبیاری در یک سوی درخت برگزیده شد. در این آزمایش ترکیبی از 10 تیمار در سه بلوک آزمایشی به کار رفت، و در هر واحد آزمایشی از سه درخت نمونه گیری انجام شد، آزمایش در یک طرح بلوک های کامل تصادفی اجرا شد. از نرم افزار excel برای داده پردازی و از مدل proc mixed نرم افزار sas برای تجزیه داده ها و از آزمون snk برای مقایسه میانگین استفاده شد. در مدل آماری از داده های ارتفاع و قطر تنه درخت به عنوان هم متغیر (covariate) استفاده شد. اثر سمت آبیاری به طور معنی داری روی میانگین وزن تر و خشک برگ (002/0 = p)، میانگین وزن خشک میوه (01/0 = p)، میانگین کلروفیل و ازت برگ (01/0 > p)، اثر گذاشت. تفاوتی میان آبیاری یک سویه و دو سویه نیز دیده نشد، ولی اثر آبیاری پیرامون تنه به طور معنی داری بیشتر از میانگین آبیاری یک سویه بود .مقدار آب روی وزن تر و خشک میوه بدون پوست (001/0 > p)، حجم میوه (05/0 > p)، و ازت برگ (000/0 = p)، اثر معنی داری داشت. مقایسه میانگین ها نشان داد که وزن تر و خشک میوه و حجم میوه در تنش آبی با خوش آب تفاوت معنی داری نداشت ولی هر دو به طور معنی داری بیشتر از کم-آبیاری بودند. در گیاهان تحت تنش آبی میانگین مصرف آب در واحد آزمایشی نزدیک به یک سوم مقدار آب مصرفی در گیاهان خوش آب بود در حالی که کارایی مصرف آب درختان زیر تنش 2 برابر درختان خوش آب بود . یافته های این پژوهش نشان می دهند که در بسیاری از ویژگی های رویشی و فیزیولوژیکی تفاوت معنی داری میان آبیاری کامل در پیرامون گیاه یا آبیاری نوبتی در دو سوی گیاه دیده نمی شود. و این نشانگر آن است که این شیوه آبیاری به اندازه شیوه سنتی کارآمد است، در حالی که آب کمتری مصرف شده است. ولی آبیاری یک سوی گیاه کارآمدی دو شیوه دیگر را ندارد.در شیوه آبیاری یک سویه نه تنها وزن تر و خشک برگ و میوه نسبت به دو تیمار آبی دیگر افت کرد، بلکه کلروفیل و ازت برگ نیز به طور معنی داری نسبت به دو تیمار دیگر کاسته شد. این نشانگر آن است که اندوخته مواد غذایی، به ویژه ازت، یک سوی درخت برای تولید یک کارخانه فتوسنتزی ناکافی بوده است. در چنین حالتی کارایی مصرف انرژی نورانی کاسته می شود و بخش کلانی از تابش کارایِ فتوسنتزی، به دلیل کمبود کلروفیل، صرف گرمایش برگ می شود. از یافته های با ارزش این پژوهش این است که سمت آبیاری روی اندوخته اصلی، وزن خشک مغز، اثر معنی داری نداشته است، و وزن مغز در هر سه شیوه یکسان بوده است. این امر نشانگر آن است که مغز در شرایط تنشی از سهم دیگر اندام ها استفاده کرده و در اندوختن فراورده های فتوسنتزی باز نمی ایستد. کلمات کلیدی: بادام، آبیاری بخشی، تنش آبی، سامان، ویژگی فیزیولوژیکی