تساهل و تسامح در مثنوی های عطار نیشابوری

چکیده: تساهل و تسامح با بیانی ساده و روشن به مفهوم مدارا و تحمل عقاید و رفتار مخالف است. این اصل انسانی که از آموزه های دینی ما نیز می باشد، امروزه برای بقای حکومت ها و داشتن جامعه ای سالم و به دور از تنش و خصومت و مطابق با اصول انسانی حائز اهمیت بسیار است. تساهل و تسامح در حوزه های مختلفی چون دین، اخلاق و سیاست کاربرد دارد. با مطالعه ی آثار عطار به اعتقاد عمیق او به این اندیشه الهی و بشردوستانه پی بردیم و از آنجا که او جایگاه والایی در ادبیات کشورمان دارد، سعی کردیم مثنوی های او را از این دیدگاه، مورد مداقه جدی قرار دهیم؛ سپس با تأمل در تعالیم عرفانی او دریافتیم که اصولاً درک عرفانی از دین، تسامح طلب است. عارفان روشن بین و وسعت نگر سخت گیری های دینی را نمی پسندیده، با تکیه بر شعار «الطّرق إلی ا.. بعددٍ انفس الخلائق» مقصد و مقصود همه شریعت ها را یکی دانسته اند و کوشیده اند جامعه ای را بنیان نهند که در آن همه مردم با هر اعتقاد و مسلکی بتوانند با یکدیگر در صلح و آرامش زندگی کنند. در این پژوهش، پس از بررسی اصطلاح تساهل و تسامح و مبانی آن در غرب و اسلام به نقش عرفان در رفع اختلافات و رشد و تقویت روحیه تساهل ورزی اشاره شده است و سپس انواع تساهل و تسامح از لحاظ عرصه و قلمرو درچهار مثنوی عطار نیشابوری ( منطق الطیر، مصیبت نامه، الهی نامه واسرار-نامه ) بررسی شده و عوامل برجسته اعتقاد به این اصل مهم ریشه یابی گردیده است.