بررسی پتانسیل اکوتوریسمی تالاب بین المللی قوریگل و اثرات آن بر نواحی روستایی

توسعه روستایی یکی از بخش های مهم در توسعه هر کشوری است. با توجه محدودیت منابع در دسترس بشر، حرکت در جهت توسعه پایدار امری ضروری است. برای نیل به توسعه پایدار، مدیریت منابع طبیعی و ایجاد ارتباط میان استفاده از منابع و جایگزینی یا باز تولید آن به پایداری کمک خواهد کرد. امروز اکوتوریسم و توسعه آن به عنوان اقتصاد غیر زراعی در نواحی روستایی مطرح است. در این میان، تالاب ها از پتانسیل و جایگاه بالایی در اکوتوریسم برخودار هستند. پژوهش حاضر به بررسی پتانسیل اکوتوریسمی تالاب بین المللی قوریگل و اثرات آن بر روی نواحی روستایی پرداخته است. تالاب بین المللی قوریگل در 45 کیلومتری شمال شرقی تبریز در شمال جاده تهران- تبریز در نزدیکی گردنه شیبلی واقع است. تالاب قوریگل در کنوانسیون بین المللی رامسر در سال 1975 به عنوان تالاب بین المللی ثبت شده است. روش انجام پژوهش روش تحقیق کیفی بوده است و برای تجزیه تحلیل داده ها از نظریه بنیانی (grounded theory) استفاده شده است. روش های گردآوری داده ها شامل مصاحبه عمیق با اکوتوریست ها، متخصصین اکوتوریسم و محیط زیست، مشاهده مشارکتی با اکوتوریست ها و مصاحبه عمیق با روستاییان و انجام مشاهده شخصی بوده است. جامعه آماری پژوهش شامل اکوتوریست های بازدید کننده از تالاب، متخصصین اکوتوریسم و محیط زیست و روستاییان ساکن در روستاهای اطراف تالاب بود. روش نمونه گیری پژوهش برای روستاییان و اکوتوریست ها،گلوله برفی و برای متخصصین و نهادهای دولتی مسئول سرشماری بوده است. برای تعیین حجم نمونه از اشباع نظری استفاده شده است. حاصل این گردآوری مصاحبه با 52 نفر بود. از این میزان مصاحبه 9 ساعت و 40 دقیقه به صورت ضبط شده و 10 ساعت آن به صورت یادداشت انجام گرفت. بعد از گردآوری داده ها با استفاده از نظریه بنیانی، تجزیه و تحلیل داده ها انجام شد. بعد از انجام تجزیه و تحلیل، یافته ها پژوهش نشان داد که اکوسیستم تالاب، پرندگان منحصر به فرد، پوشش گیاهی، نیزارهای اطراف تالاب، آب و هوا پاک و لطیف وسبک زندگی روستاییان اطراف تالاب مهم ترین پتانسیل اکوتوریسمی تالاب بین المللی قوریگل است. اثرات توسعه اکوتوریسم تالاب قوریگل نیز در 4 بخش مورد بررسی قرار گرفت. اثرات اقتصادی شامل ایجاد اشتغال، افزایش درآمد مردم محلی، ایجاد بازارچه های محلی، تسهیل جریان داد و ستد کالا و جذب سرمایه است. کاهش مهاجرت، مولد ماندن روستاهای اطراف، افزایش امید به آینده در میان روستاییان، افزایش مناسبات اجتماعی، کاهش گسست اجتماعی در میان روستاییان اطراف تالاب به عنوان اثرات اجتماعی بدست آمد. اثرات فرهنگی توسعه اکوتوریسم تالاب هم شامل افزایش آگاهی، افزایش سطح ارتباط خارج از محدوده سنتی، تغییر دید سنتی نسبت به زنان در جوامع محلی، بهبود فرهنگ محیط زیستی، احترام به اخلاق اکوتوریستی، افزایش درک نسبت به فرهنگ های متفاوت، کاهش تقابل بین روستاییان و گردشگران بدست آمد. اثرات سیاسی توسعه اکوتوریسم تالاب قوریگل نیز به افزایش مشارکت پذیری روستاییان، بها دادن به تصمیم گیری مشارکتی، افزایش امنیت اجتماعی، افزایش ثبات مشارکت، کاهش تنش های محلی، افزایش شعورسیاسی، پذیرش دید معقول و منتقد بدست آمد. در مورد اثرات منفی توسعه اکوتوریسم تالاب بین المللی قوریگل هم به تخریب محیط زیست، آلودگی تالاب، تغییر فرهنگ محلی اشاره می شود.