تحلیل ساختاری گفتگو در غزلیات شمس

چکیده : گفتگو در غزلیات شمس حضور گسترده و خلّاقی دارد. همواره در آثار قدیمی ترین شاعران و نویسندگان فارسی زبان، گفتگو به شکل های مختلف رواج داشته است. اگرچه شاعران پیش از مولانا نیز چون سنایی و عطار در آثار خود به گفتگو توجه کرده اند؛ اما در غزلیات شمس تنوّع و گستردگی گفتگوها چشم گیرتر است.غزلیات شمس شامل327 گفتگو است.گفتگوها انواع گوناگونی دارند. در غزلیات گفت وشنود و پرسش وپاسخ میان همه چیز هستی شکل می گیرد. گفتگوها را می توان به چندین دسته طبقه بندی کرد. مولانا با مفاهیم انتزاعی، عناصر طبیعت، انسان ها، معشوق، ساقی، شمس، پیر، خداوند، اندام ها و حتی دیو گفتگو می کند. در این گفتگوها گاه شاعر آغازگر گفتگوست و گاهی نیز عناصر و مفاهیم و انسان ها و..آغازگر گفتگو هستند. در مواردی نیز مولانا به گفتگوی عناصر و مفاهیم و..اشاره می کند. از این گفتگوها، گفتگو با معشوق جلو? بیشتری دارد. تعداد این گفتگو 85 مورد است. نمون? دیگر، گفتگو با عناصر طبیعت و مفاهیم انتزاعی است. تأثیر جهان شناسی مولانا در این گفتگوها بارز است. مهمترین مسئله در جهان شناسی مولانا که سبب شده او با جلوه-های طبیعت سخن بگوید، دیدگاهی است که نسبت به عالم دارد. از دیدگاه او هم? هستی از جمادات و حیوانات و...در حال حرکت و سخن گفتن هستند. این گفتگوها با تشخیص پیوند می یابند. نمون? دیگر گفتگوی انسان هاست که در آن شاعر با شخصیت های نوعی(صفرایی، ترک، عرب و..) و حتی با پیامبران گفتگو می کند. همچنین گفتگوی شخصیت های معروف ادبیات(مجنون، لیلی و..) را به تصویر می کشد. گاه نیز این نوع گفتگو در قالب تمثیل نمایان می گردد. نمون? آن گفتگوی طبیب و بیمار، کور و فراش و..است. نمون? دیگر، گفتگو با شمس است. در این نوع گفتگو شمس شخصیت تاریخی ندارد؛ بلکه هویتی یکسان با حق دارد و نماد انسان کامل است. مولانا با ساقی نیز گفتگو می کند. ساقی می تواند صورتی از معشوق باشد و یا به اولیاء اشاره داشته باشد که صورت انسانی عشق اند. تک گویی شکل دیگری از گفتگو در غزلیات است. صحبت یک نفره ای که ممکن است مخاطب داشته باشد یا نداشته باشد. پژوهش حاضر علاوه بر بررسی گفتگو و ساختار آن، تا حدودی مفاهیم مرتبط با گفتگو از جمله تشخیص، تمثیل، خطاب، التفات، سماع و... را بررسی می کند. . در قسمت مبانی نظری نیز، به گفتگو توجه شده و بحثهای مربوط به گفتگوی داستانی و مناظره که از شکل-های مهم گفتگو هستند ، مطرح می گردد. فصل اصلی نیز شامل رده بندی دقیق گفتگوها با ذکر نمون? اشعار است. کلمات کلیدی: گفتگو، ساختار، غزلیات شمس، مولانا