بررسی و اعتبارسنجی نسخه های خطّی اصل (با تکیه بر نسخه های خطّی تاریخی کتاب خانه ملّی ایران)

در این پژوهش، هشتاد و هشت نسخه معرفی شده به عنوان نسخه خطّ مولّف، یا دارای خطّ مولّف در کتاب خانه ملی ایران، در موضوع تاریخ یا موضوع هایی نزدیک به علم تاریخ، مورد بررسی قرار گرفته است. هدف این بررسی، دستیابی به روش های تشخیص اصالت، و شناسایی صحیح نسخه های خطّیِ اصل است. روش این پژوهش، تحلیلی ـ توصیفی از طریق نقد بیرونی یا سندیِ خود نسخه هاست. این روش با وصف، مقایسه، و تحلیل محقّق می شود. نتیجه تجزیه و تحلیل نسخه ها، روش هایی برای شناسایی نسخه های اصل، به دست می دهد. همین طور بررسی آماری نسخه ها نشان می دهد، از کل نسخه ها، 69 درصد خطّ مولّف، 26 درصد غیر خطّ مولّف و 5 درصد مورد تردید هستند. این در حالی است که پیش از این، تنها اصالت نیمی از نسخه های مورد ارزیابی در این پژوهش به درستی تشخیص داده شده است. بررسی دقیق "انجام یا انجامه" نسخه، و توجّه به "مشخّصه های خاصّ خطّ" مولّف، بیش از سایر موارد، درصد تشخیص خطّ مولّف را بالا می برد. همین طور محقّقان می بایست در زمینه استفاده از روش های استفاده از مراجع، تشخیص جعل و انتحال، توجه به اشتباهات متنی تجربه بیشتری کسب کنند. بیشترین نسخه های خطّ مولّف در این پژوهش متعلّق به دو قرن سیزدهم و چهاردهم هجری قمری، و بهترین تشخیص ها مربوط به شناسایی نسخه های قرن سیزدهم است. شناسایی نسخه ها در حوزه تاریخ جهان، اشعار، و سفرنامه نسبت به دیگر موضوع ها، وضعیت بهتری دارد؛ اما در زمینه تاریخ اسلام، تاریخ عقاید، و تاریخ علم از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست. بیشترین نسخه های معرفی شده به عنوان نسخه خطّ مولّف، در دو حوزه سفرنامه و تاریخ جهان است.