پایش و مدل سازی زهکش حایل شوره زار مرکزی قزوین به منظور کنترل شوری

ایران از جمله کشورهای خشک دنیا است و سطح گسترده ای از اراضی آن در معرض شوری قراردارد؛ به طوری که چهارمین کشور شور در آسیا است. از سوی دیگر؛ برداشت بی رویه از منابع زیرزمینی سبب افت سطح آب آن ها شده است. یکی از عواقب این مسئله می تواند خشک شدن تالاب ها و شور شدن اراضی اطراف آن ها باشد. تحقیق پیش رو مربوط به طرح پایش و مدل سازی زهکش حایلی است که در حاشیه شوره زار مرکزی دشت قزوین و به منظور کنترل و جلوگیری از پیشروی شوری به سمت اراضی بالادست آن احداث شده است. برای پایش اثر این زهکش، تعداد 99 حلقه چاهک مشاهده ای در 9 مقطع عمود بر زهکش ( a تا i ) حفر شده است. در هر مقطع تعداد 7 چاهک در بالادست و به فواصل 10، 25، 50، 100، 250، 500 و 1000 متر و 4 چاهک در پایین دست و به فواصل 10، 25، 50 و 250 متری از خط زهکش حفر شده است. هر ماه یک بار سطح آب این چاهک ها قرائت شده و یک نمونه آب از هریک تهیه شده است. با انجام آنالیز شیمیایی این نمونه ها، تغییرات شیمیایی سفره آب زیرزمینی در اثر وجود زهکش مشخص می شود. همچنین شرایط منطقه تحت تاثیر زهکش با استفاده از بسته نرم افزاری ژئواستودیو شبیه سازی شده است. مدل مورد استفاده در دو بخش، شرایط هیدرولیکی منطقه (توسط مدل seep/w) و شرایط شیمیایی منطقه (توسط مدل ctran/w) را شبیه سازی نموده است. مدل عددی مورد استفاده با استفاده از مشاهدات مرداد ماه 89 در مقطع b کالیبره و سپس با استفاده از آمار برداشت شده در چهار ماه بعد از آن صحت سنجی شده است. نتایج کالیبراسیون در بخش هیدرولیکی 96% و در بخش شیمیایی 88% بر مشا هدات منطبق شده است. همچنین در بخش صحت سنجی نتایج این شبیه سازی در seep/w بیش از 90% و در ctran/w حدود80% به نتایج مشاهدات صحرایی نزدیک است. بر اساس نتایج مشاهدات صحرایی و مدل مورد استفاده، عملکرد زهکش مورد نظر در سال اول احداث آن، با خارج ساختن آبی با شوری بیش از ds/m200 از منطقه، موثر ارزیابی می شود. همچنین با بررسی طرح های توسعه در منطقه مشخص شد، اجرای طرح زهکشی زیستی در منطقه می تواند بر اصلاح شرایط شیمیایی منطقه موثر باشد؛ اما احداث سد زیرزمینی با اعماق 7/3 و یا 7/7 متر در فاصله 1000 متری بالادست تاثیر معنی داری بر شوری منطقه نخواهد داشت.