تحلیلی بر تخریب باغات و فضاهای سبز در فرآیند گسترش شهری وراهبردهای مقابله با آنها- مطالعه موردی: شهر مراغه

تصور شهر جدا از محیطهای طبیعی, اجتماعی و انسان ساخت متعلق به قلمرو اکولوژیک آن- یعنی محیطهایی که در بهره وری از فضا و منابع زیستکره با شهر سهیم اند- محال است. از دیدگاه اکولوژیک, یک شهر خواسته یا ناخواسته با سازمان طبیعی و انسان ساخت حوزه نفوز خود ارتباطی پویا و زنده دارد. در شهرسازی مدرن ایران, بخشی از این ارتباطات – خصوصاً زمانی که پای منافع اقتصادی شهر در میان باشد- در قالب مفهوم حوزه نفوذ شهر مورد توجه قرار میگیرد, لیکن به ابعاد زیست محیطی این ارتباطات و روابط متقابل میان شهر و اکوسیستمی که شهر بخشی از آن را اشغال کرده و در ساخت و عملکرد آن تاثیری عمیق میگذارد, توجهی نمی شود. پس میتوان گفت که منابع طبیعی شاید مهمترین عامل در شکل گیری مجتمع های زیستی بویژه شهرها بوده اند. ولی امروز چه رابطه ای میان منابع طبیعی و شهرها وجود دارد؟ شهرهایی که در بستر زمینهای حاصلخیز کشاورزی بوجود آمده اند هم اکنون بی رحمانه همان زمینهای حاصلخیز را با رشد خود می بلعند. با توسعه ی شهر ممکن است بسیاری از زمینهای قابل کشت مجاور شهرها زیر پوشش ساختمانها قرار گیرد, یا کمربند باغهای میوه و کشت سبزی به تاسیسات شهری, ساختمانها و راههای شهری اختصاص یابد؛ کشاورزان اطراف شهرها برای افزایش محصولات علاقه نشان نمی دهند؛ زیرا منتظرند زمینهای خود را چند برابر قیمت آن به افراد, شرکتها و کارخانه ها بفروشند. از طرفی ایجاد تاسیسات جدید شهری در مجاورت زمینهای کشاورزی از طرف دولتها و شهرداریها, باعث می شود کشاورزان به سرنوشت آینده ی زمین خود اطمینان نداشته باشند؛ در نتیجه تولید محصول نیز کاهش می یابد. این به اصطلاح توسعه شهری باعث شده که در وهله اول باغات و فضای سبز شهر و مجاور آن, که قسمت مهمی از منابع طبیعی را تشکیل می دهند از بین رفته و پایداری توسعه را زیر سوال ببرد. از طرفی اثر منفی دیگر, رشد بی قواره شهرها در راستای گسترش افقی انجام شده در داخل باغات و فضای سبز می باشد که مفهوم اخیر نیز خود از معضلات بسیار مهم شهرهای امروزی می باشد. در شهر مراغه تا چند سال قبل قسمت اعظم فضاهای سبز داخل و خارج از محدوده شهری با روشهای مختلفی به کاربریهای غیر یا اراضی بایر تبدیل شده اند. این تغییر کاربریها باعث کاهش میزان مساحت این کاربری از حدود 18درصد مساحت شهر در سال 71 به 10 درصد در سال 85 شده است. در تحقیق حاضر با بیان مبانی نظری تئوریک موضوع باغات و فضاهای سبز شهری, نظریات مرتبط و روشها و تجربیات مورد استفاده در حفاظت از باغات و فضاهای سبز, در فصل سوم به بیان ویژگیهای طبیعی, اجتماعی و اقتصادی شهر مراغه پرداخته شده است. در فصل چهارم تغییرات صورت گرفته در سطوح کاربریهای باغات و فضاهای سبز شهر و دلایل این تغییرات بررسی و نهایتاً در فصل آخر پس از نتیجه گیری از تحقیق پیشنهاداتی نیز در خصوص چگونگی حفظ و گسترش باغات و فضاهای سبز شهر مراغه ارائه شده است.