بررسی و توصیف عبارت های فعلی "حرف اضافه ای" در زبان فارسی: رویکرد معنی-شناسی شناختی

چکیده هدف از انجام این پژوهش، بررسی عبارت های فعلی حرف اضافه ای در زبان فارسی می باشد. از این رو، یکصد عبارت فعلی حرف اضافه ای براساس فرهنگ فشرده ی سخن و شمّ زبانی نگارنده، انتخاب و در چارچوب رویکرد معنی شناسی شناختی لیکاف و جانسون (1980) و ایوانز و گرین (2006) بررسی شده اند. جهت تحلیل داده های گردآوری شده در هر بخش، ابتدا عبارت های فعلی حرف اضافه ای با سازه ی فعلی ساده، سپس عبارت های فعلی حرف اضافه ای با سازه ی فعلی پیشوندی و در پایان عبارت-های فعلی حرف اضافه ای با سازه ی فعلی مرکب آورده شده اند. روش کار بدین صورت است که ابتدا امکان بازنمایی مفاهیمی چون مقوله بندی، انطباق، چشم انداز، استعاره، فضاهای ذهنی و طرح واره های تصوری در این عبارت ها بررسی شده است، سپس به تحلیل عناصر موجود در این عبارت ها، هم چون حروف اضافه و سازه ی فعلی، جهت نشان دان میزان اهمیت آن ها در تشکیل فضاهای ذهنی و طرح-واره های تصوری پرداخته شده است. در پایان نیز، نحوه ی ترکیب عناصر در عبارت های فعلی"حرف اضافه ای" بر اساس اصل ترکیب پذیری، نشان داده شده است. مهم ترین نتایج این پژوهش حاکی از آن است که: 1- از میان مفاهیم مطرح در معنی شناسی شناختی، مقوله بندی، فضاهای ذهنی، انواع طرح-واره های تصوری، استعاره، تصویرگونگی، مقوله های شعاعی از مواردی هستند که در عبارت های فعلی حرف اضافه ای قابل بازنمایی هستند. 2- از میان سازه های تشکیل دهنده ی عبارت های فعلی حرف اضافه ای، حروف اضافه و سازه ی فعلی نقش تعیین کننده ای در بازنمایی طرح واره ها در این عبارت ها دارند. 3- معانی عناصر در عبارت های فعلی حرف اضافه ای نه به صورت انباشته، بلکه به صورت تعاملی به یکدیگر اضافه می شوند. واژگان کلیدی: فعل مرکب، فعل پیشوندی، عبارت فعلی، حرف اضافه، فعل حرف اضافه دار، طرح واره-های تصوری، تصویرگونگی.