تحلیل فضایی کارکرد های فرهنگی- مذهبی و نقش آن در توسعه شهر قم

چکیده: شهر قم، شهری واقع در حاشی? کویر مرکزی ایران و با آب هوایی گرم و خشک و دارای محدودیت های طبیعی و جغرافیایی گوناگونی است . لیکن علی رغم وجود ویژگی های یاد شده شاهد توسع? فیزیکی و گسترش افقی این شهر می باشیم . در باب علل توسع? شهر قم ، عوامل گوناگونی ذکر می شود که در فرضیات پژوهش حاضر مهمترین دلایل این توسع? کالبدی ، ماهیت فرهنگی – مذهبی شهر و وجود حرم مطهّر حضرت معصومه (س) می باشد . در این پژوهش برای نیل به اهداف تحقیق که عبارت است از شناسایی نقش دو عامل مذکور در تحوّلات فضایی شهر قم و در نتیجه ، مبدّل شدن این شهر به کانون مذهبی کشور، از روش توصیفی – تحلیلی و تکنیک های متداول تحلیل فضایی و جمع آوری اطلاعات به طریق کتابخانه ای واسنادی و تجزیه و تحلیل یافته ها با استفاده از نرم افزار gis ، بهره برده شده است . بر اساس یافته های تحقیق ، حرم مطهر حضرت معصومه (س) جدای از کار کرد زیارتی خود ، زمین? شکل گیری ماهیت علمی و فرهنگی شهر که مهمترین نتیج? آن به وجود آمدن حوزه های علمیه می باشد را نیز فراهم آورده است . گسترش مراکز آموزش دینی و جذب دانش پژوهان در دو مقیاس ملّی و بین المللی سبب شکل گیری مراکز متعدد و به تبع آن استقرار مهاجران داخلی و اتباع خارجی در شهر قم شده است . با توجه به گسترش شهر در جهت جنوب غربی و جنوب شرقی ، شاهد افزایش کیفیت و مساحت در کاربری های فرهنگی و آموزش دینی در دو سمت مزبور هستیم و حتی مهمترین پروژه های عمرانی در دو سطح منطقه ای و ملّی ( ازجمله پروژ? بزرگ شهرک پردیسان در جهت جنوب غربی و پروژ? عظیم پیامبر اعظم (ص) در جهت جنوب شرقی ) در همین جهات در حال اجرا می باشد . با در نظر گرفتن قابلیت گردشگری مذهبی و زیارتی شهر قم و ظرفیت علمی آن به سبب وجود مراکز آموزش و پژوهش علوم دینی ، می توان با برنامه ریزی و مدیریت بهینه و نیز تقویت و ایجاد زیر ساخت های لازم، به رشد و ارتقای شهر قم تا سطح مرکز دینی شیعیان جهان ، کمک نمود.