آسیب شناسی توسعه گسسته شهری در دهه 90-80 (نمونه موردی: نقاط شهری استان قزوین)

چکیده فرایند توسعه شهرها و شکل و الگوی توسعه آن همواره یکی از مهم ترین موضوعات پیش روی پژوهشگران مسائل شهری بوده است. شرایط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور در هر دوره زمانی در شکل گیری بافتهای شهری موثر بوده است. سیاست تامین مسکن کم درآمدها که در دهه 90-80 مطرح شده است ، به نظر می رسد بدون توجه به ظرفیت های توسعه از درون، باعث توسعه بیرونی و گسسته شهرهای موجود گردیده است. لذا سیاستهای توسعه شهری بایستی به این نکته که افزایش محدوده شهرها هزینه های سنگین و گاه تبعات جبران ناپذیری را به همراه دارد، توجه نماید. بنابراین از جمله ایراداتی که به سیاست دهه اخیر تامین مسکن گرفته می شود، تاثیرگذاری منفی بر جهت توسعه شهریست. لذا منظور از توسعه گسسته در این پروژه توسعه ای است که ضمن بی توجهی به طرح های مصوب بالادست وجهت بهینه توسعه، از ظرفیت های توسعه درونی شهر استفاده نکرده و باعث رشد پراکنده در پیرامون شهر می شود. برای بررسی این ادعا تحقیق حاضر بر آن است تا ضمن بررسی ظرفیت های توسعه درونی شهرها در نقاط شهری استان قزوین به عنوان نمونه موردی (شهرهای قزوین، محمدیه، الوند، آبیک، بوئین زهرا و تاکستان) نحوه تامین زمین در سیاست دهه اخیر و میزان تطبیق آن با طرح ها و اصول توسعه شهری را مورد ارزیابی و بررسی قرار دهد. بر اساس نتایج تحقیق در مکانیابی اراضی توسعه دهه اخیر نقاط شهری استان قزوین از معیارهای مکانیابی استفاده نشده است و در شهرهای قزوین، محمدیه و بوئین زهرا، توسعه شهر با محدوده مصوب، و جهات توسعه پیشنهادی طرح مصوب بالادست مطابقت ندارد. در این پژوهش، در قالب تعدادی شاخص برگرفته از تعاریف توسعه میان افزا، ظرفیت های توسعه درونی نقاط شهری استان قزوین مشخص شد و شاخص هایی که بیشترین ظرفیت و فرصت جهت مکانیابی توسعه شهر داشتند شناسایی شدند. نتایج پژوهش حاضر گویای عدم استفاده از پتانسیل های توسعه درونی شهر در تامین اراضی توسعه دهه اخیر است. در راستای ارتقای توسعه درونی نقاط شهری مورد مطالعه و استفاده از ظرفیت های موجود توسعه داخل شهرها می بایست از ظرفیت های توسعه درونی شهرها در اختصاص اراضی به سیاستهای توسعه شهر استفاده نمود. به منظور استفاده از ظرفیتهای توسعه درونی نقاط شهری مورد مطالعه می بایست ارتقای شاخص هایی که بیشترین ظرفیتها را دارند، در اولویت سیاستهای توسعه آتی شهرها قرار گیرد. از مواردی که در حوزه کار سیاست توسعه شهری درونی قرار می گیرد، محدوده بافت های قدیمی، فرسوده و ناکارآمد شهری است. بیش از 1000 هکتار بافت فرسوده شهری شناسایی شده و به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران و کمیسیون ماده 5 استان رسیده است ( 14درصد) همچنین حدود 2000 هکتار (یعنی دو برابر سطح بافت فرسوده شهری) از سطح اراضی شهری درون نقاط شهری مورد مطالعه که مستعد جمعیت پذیری است در قالب اراضی بایر، رها شده و با کاربری نامناسب شهری نظیر پادگان ها، صنایع مزاحم و نظایر آن قرار دارند.