اندازه گیری کارایی نسبی بخش کشاورزی ایران به روش تحلیل پوششی داده ها

دراین پژوهش به ارزیابی کارایی نسبی کشاورزی استانهای کشور با استفاده روش تحلیل پوششی داده‏ها (dea)و در راستای برنامه توسعه چهارم کشور برای بازه زمانی 1384 تا 1388 پرداخته شده است.این پژوهش ازنظرهدف ازنوع پژوهشهای کاربردی وازنظرماهیت ازنوع توصیفی تحلیلی محسوب می‏گردد. باتوجه به اینکه طرح تحقیق ازنوع مدلسازی ریاضی است،نمونه‏گیری(به معنای انتخاب برخی ازعناصرجامعه آماری) مبنای تحقیق نخواهد بود. بنابراین اطلاعات درمورد کلیه استانها وارد مدلdeaشده و مبنای تحلیل قرار می‏گیرد. ابزار جمع‏آوری اطلاعات برای تهیه پیشینه و مبانی نظری این تحقیق مستندات کتابخانه‏ای واینترنتی بوده واین اسناد ومدارک مربوط به مراجع ومنابع رسمی کشور و در رأس آنهامرکزآمارایران وآمارنامه کشاورزی وزارت جهادکشاورزی بوده وبرای جمع‏آوری داده‏های مربوط به شاخص‏های ورودی وخروجی مدل،مورداستفاده قرار گرفته‏اند. براین‏اساس سیستم مفهومی ارزیابی عملکردکشاورزی استانها تعریف‏ شد،سپس خروجیها(ستانده‏ها) و ورودیهای (نهاده‏ها) مورد نیاز شناسایی شدند.خروجیهای مدل شامل تولید کل محصولات زراعی(آبی‏ودیم) وتولید کل محصولات باغی(درختان ثمردار) هستند. درمرحله بعد از طریق روش تحلیل سلسله ‏مراتبی (ahp)ومشورت با خبرگان، مهمترین نهاده‏های کشاورزی ومیزان اهمیت آنها با هدف افزایش و ارتقای سطح تولیدات زراعی و باغی استانها انتخاب شدند. ورودیهای مدل به ترتیب اهمیت شامل اعتبارات تملک داراییهای سرمایه‏ای استانی(فصل کشاورزی)، سطح زیرکشت محصولات زراعی(آبی‏ودیم)، سطح زیرکشت محصولات باغی (درختان ثمردار)، میزان بارندگی سالانه مراکز استانها، اعتبارات تملک داراییهای سرمایه‏ای استانی(فصل منابع آب) و نیروی کار شاغل بخش کشاورزی هستند. در مرحله بعد کارایی نسبی استانها با مدلهای مضربی ccrخروجی‏محور و bccخروجی‏محور محاسبه شد و نتایج حاکی از وجود تفاوت درکارایی استانها نسبت به یکدیگر در بهره‏گیری از نهاده‏ها به‏منظور تولید در بخش‏ کشاورزی بود. نتایج نشان داد که درکل نه استان کارا و بقیه استانها ناکارا می‏باشند. بنابراین به برنامه ریزان و سیاستگذاران حوزه کشاورزی پیشنهاد می شود که برنامه‏های آینده رابارویکرداستفاده بهینه از منابع به این مسیر سوق دهند که درهر بخش،به نهاده‏هایی بیشتر پرداخته شود که هراستان قابلیت بهره‏گیری مناسبتری ازآنرا دارد. نتایج رتبه بندی استانهای کشور ازنظر میزان برخورداری از منابع نشان می‏هد که استانهای مازندران، فارس، خوزستان و کرمان‏وجیرفت بهترین ‏وضعیت رادارند و استانهای قم، کهکیلویه و خراسان‏جنوبی دارای بیشترین محرومیت ازنظر منابع هستند. اما دردست دیگر استان ایلام در وضعیتی مشابه با هردو گروه قرار دارد.