وجه نمایی و وجه در کردی سورانی: رویکردی نحوی و معنایی

الف. موضوع و طرح مسئله (اهمیت موضوع و هدف): "وجه نمایی" مفهومی معنایی است که نیت و نگرش گوینده را در مورد وضعیت گزاره بیان می کند؛ وجه نمایی بیان نظر گوینده است در مورد وقوع یک رخداد در جهان، به این معنا که اگر نظر گوینده این است که رخدادی لازم است اتفاق بیفتد، شاید اتفاق بیفتد، بهتر است اتفاق بیفتد و یا می تواند اتفاق بیفتد، این نظر در زبان طبیعی به کمک وجه نمایی بیان می شود. هدف از نگارش این پایان نامه، بررسی یکی از مهم ترین مفاهیم معنایی در زبان کردی سورانی، توصیف و تحلیل آن و سازوکارهای صوری به کار رفته برای بیان آن است. از کاربردهای احتمالی این پایان نامه می توان استفاده از آن در پرونده های قضایی، تفسیر و تحلیل متون، صورت بندی زبان کردی و آماده کردن آن برای پژوهش های بعدی مانند مدل های پردازشی، استفاده از معادل های دقیق تر در ترجمه ها و کمک به فراهم نمودن بستر برای سایر مطالعات زبانی پیرامون آن اشاره کرد. ب. مبانی نظری شامل مرور مختصری از منابع، چارچوب نظری و پرسش ها و فرضیه ها: پالمر (2001): نظام وجه نمایی به دو دسته گزاره ای و رخدادی تقسیم می شود؛ گزاره ای به دو زیرطبقه معرفتی و گواه نمایی، و رخدادی نیز دارای دو زیرطبقه وجه نمایی پویایی و تکلیفی است. در این اثر، وجه دربردارنده مفاهیم محقق، نامحقق، امری و امری غیرمستقیم است. کراتزر (1977): وی بر این باور است که گرچه هر یک از فعل های کمکی وجهی در بافت های مختلف معناهای متفاوتی دارند، اما مفهومی مرکزی و مشترک در همه آن معناها وجود دارد که توجیه کننده استفاده از یک کلمه واحد برای بیان این مفاهیم است. وی به "بافت" به عنوان مولفه اعطا کننده معنای وجهی خاص به ابزارهای وجه نمایی قائل است. امبیک و نویر (2006): این اثر بر مبنای صرف گسسته است که رویکردی در مقابل واژگان گرایی است. برخلاف واژگان گراها که قائل به واژگانی زایشی اند که مسوول واژه سازی است و دارای قواعدی خاص خودش است، در صرف گسسته تنها یک بخش زایشی در دستور وجود دارد که بخش نحو است و واژه ها و ساختار درونی شان به وسیله همان ساخت های نحوی زایش می شود که برای جمله سازی به کارگرفته می شود. در این رویکرد کمینه گرا، دستور از سه بخش نحو، صورت آوایی و صورت منطقی تشکیل شده است؛ واژگان و در نتیجه، بخش صرف تبدیل به سه فهرست مجزا می شود و هر بخش از این صرف سه تکه در دسترس بخشی از این دستور قرار می گیرد. چارچوب نظری: وجه نمایی بخشی از رخداد است و رخداد عبارت از مجموعه زمان دستوری، نمود و وجه نمایی است (چانگ و تیمبرلیک، 198?: 202). به اعتقاد ایشان، محمول یا گزاره در جهانی از جهان های موجود در ذهن گوینده رخ می دهد و وجه نمایی با مقایسه این جهان رخدادی با جهان واقع، حقیقت رخداد را مشخّص می کند (همان: 241). از نظر لاینز، وجه نمایی بیان دستوری شده نگرش و عقاید ذهنی گوینده [نسبت به گزاره] است (لاینز، 1977: 4?2). ابزارهای زبانی متفاوتی برای بیان وجه نمایی به کار گرفته می شوند؛ افعال کمکی وجهی و وجه ها و پسوندها، واژه بست ها و اداتهای خاص ابزارهای دستوری مهم برای نشان دادن مفهوم وجه نمایی در زبان هستند. همچنین از قیدهای وجهی، فعل های واژگانی وجهی، و زمان دستوری نیز برای بیان وجه نمایی استفاده میشود. سوال های پژوهش: 1. چه سازوکارهایی در زبان کردی برای بیان وجه نمایی به کار گرفته می شوند؟ 2. چه وجه نمایی هایی در کردی سورانی دستوری شده اند؟ 3. زبان کردی دارای چه وجه هایی است و تظاهر دستوری این وجوه به چه صورت است؟ 4. ارتباط تمایز وجه های اخباری/التزامی در کردی با تمایز رده شناختی وجه های محقق/نامحقق چگونه است؟ فرضیه های پژوهش: 1. در کردی، برای بیان وجه نمایی، از وجه، فعل های کمکی وجهی و قیدهای وجهی استفاده می شود. 2. وجه نمایی های معرفتی، تکلیفی و پویایی در کردی دستوری شده اند، اما وجه نمایی گواه نمایی دستوری نشده است. 3. در کردی وجه های اخباری، التزامی و امری وجود دارد. این وجه ها با کمک تکواژهای صرفی نحوی دستوری شده اند. 4. احتمالاً کردی مثال نقضی برای بیان مفهوم رده ای محقق/نامحقق است. ت. یافته های تحقیق، نتیجه گیری و پیشنهادات: افعال کمکی وجهی در کردی شامل سه فعل ??e ‘باید/شاید’، bui:n ‘شدن’ و twanin ‘توانستن’ می باشد. مجموعه قیدهای وجهی عبارت از ?ay?d ‘شاید’، ehtemal?n ‘احتمالاً’، h?tm?n ‘حتماً’، be ?ek ‘مطمئناً’، m??yaye ‘شایسته است که’ است. فعل های اصلی وجهی نیز متشکل از he?ten ‘اجازه دادن’، dai:n ehtemal ‘احتمال دادن’، m?jbu:r bu:n ‘مجبور بودن’، m?jbu:r bu:in ‘مجبور شدن’، lazem bu:n ‘لازم بودن’، momken bu:n ‘ممکن بودن’،di:n ‘دیدن’، ?enin ‘شنیدن’ و weten ‘گفتن’ هستند. از میان زمان های دستوری، گذشته نسبی و گذشته ناتمام کاربرد وجهی دارند. در پایان، انواع وجه های به کار گرفته شده در کردی عبارت از وجه اخباری، وجه التزامی و وجه امری است. پیشنهادات: 1. تأثیر عملگرهای رخداد مثل نمود و زمان دستوری بر معناشناسی افعال کمکی وجهی یا ابزارهای وجهی 2. تأثیر متمم نمای بند پیرو بر انتخاب وجه فعل پیرو 3. علت ادغام آوایی پیشوند نمود با پیشوند نفی در فعل زمان حال زبان کردی سورانی و نبود چنین ادغامی در فعل زمان گذشته 4. تأثیر زمان دستوری در انتخاب وند نمود تمام در کردی سورانی ت. یافته های تحقیق، نتیجه گیری و پیشنهادات: افعال کمکی وجهی در کردی شامل سه فعل ??e ‘باید/شاید’، bui:n ‘شدن’ و twanin ‘توانستن’ میباشد. مجموعه قیدهای وجهی عبارت از ?aj?d ‘شاید’، ehtemalan ‘احتمالاً’، h?tm?n ‘حتماً’، be ?ek ‘مطمئناً’، m??jaje ‘شایسته است که’ است. فعلهای اصلی وجهی نیز متشکل از he?ten ‘اجازه دادن’، dai:n ?ehtemal ‘احتمال دادن’، m?d?bu:r bu:n ‘مجبور بودن’، m?d?bu:r bu:in ‘مجبور شدن’، lazem bu:n ‘لازم بودن’، momken bu:n ‘ممکن بودن’، di:n ‘دیدن’، ?enin ‘شنیدن’ و weten ‘گفتن’ هستند. از میان زمانهای دستوری، گذشته نسبی و گذشته ناتمام کاربرد وجهی دارند. در پایان، انواع وجه های به کار گرفته شده در کردی عبارت از وجه اخباری،وجه التزامی و وجه امری است. پیشنهادات: 1. تأثیر عملگرهای رخداد مثل نمود و زمان دستوری بر معناشناسی افعال کمکی وجهی یا ابزارهای وجهی 2. تأثیر متممنمای بند پیرو بر انتخاب وجه فعل پیرو 3. علت ادغام آوایی پیشوند نمود با پیشوند نفی در فعل زمان حال زبان کردی سورانی و نبود چنین ادغامی در فعل زمان گذشته 4. تأثیر زمان دستوری در انتخاب وند نمود تمام در کردی سورانی