بررسی تغییرات مکانی کیفیت و کمیت آب زیرزمینی دشت شهربابک با استفاده از زمین آمار و سیستم اطلاعات جغرافیایی

مدیریت بهینه ی منابع آبی و حفظ و ارتقای کیفیت آن ها، نیازمند به وجود داده هایی در زمینه ی موقعیت، مقدار و پراکنش عوامل شیمیایی آب در یک منطقه ی جغرافیایی معین می باشد. انتخاب و دقت روش های مناسب پهنه بندی و تهیه ی نقشه ی تغییرات ویژگی های کیفی آب های زیرزمینی بستگی به شرایط منطقه و وجود آمار و داده های کافی در آن دارد که انتخاب صحیح آن ها گامی اساسی و مهم در مدیریت منابع آبی منطقه به شمار می رود. این تحقیق به منظور بررسی تغییرات مکانی و زمانی کیفیت و کمیت آب های زیرزمینی دشت شهربابک در دوره های آماری به ترتیب 10 و 12 ساله با استفاده از روش های زمین آمار انجام گردید. پس از انتخاب بهترین منابع مورد ارزیابی با توجه به پراکنش و صحت داده ها، کنترل و بازسازی آمار انجام و پس از بررسی آزمون کلوموگروف- اسمیرنوف مشخص شد که داده ها نرمال نبوده در نتیجه جهت نرمال سازی از داده ها لگاریتم گرفته شد سپس با استفاده از نرم افزار gs+ بهترین مدل واریوگرام به ساختار فضایی داده ها که شامل عمق آب و پارامترهای کیفیت آب (tds، ec، cl و ph) می باشند برازش داده شد. نتایج نشان داد که برای پارامترهای عمق و تمامی پارامترهای کیفیت آب زیرزمینی، مدل کروی بهترین مدل نیم تغییرنما می باشد. لازم به ذکر است که روش های مختلف درون یابی (kriging، co-kriging و idw) مورد بررسی قرار گرفت و با توجه به میزان خطای (rmse، mbe و ase) هر یک با استفاده از تکنیک اعتبارسنجی حذفی (c.v) بهترین روش در مجموع روش کریجینگ تشخیص داده شد. بررسی تغییرات مکانی و زمانی پارامترهای شوری و tds همبستگی این پارامترها را با هم و روند نزولی بودن آن ها در طول دوره مورد بررسی در دشت را نشان داد. سپس با بررسی آمار 12 ساله تراز آب زیرزمینی مشخص شد که آبخوان دشت در طول این سال های آماری مورد بررسی به مقدار تقریبا 4 متر افت داشته و با مقایسه آن با تغییرات کیفی از رابطه نزدیک این دو عامل خبر داد در نهایت آبخوان دشت از لحاظ مصارف کشاورزی و شرب با روش های ویلکاکس و شولر مورد بررسی قرار گرفت که نتایج حاکی از غالب بودن وضعیت نامناسب جهت کشاورزی بوده و از لحاظ شرب قسمت اعظم دشت در طبقه موقتا قابل شرب قرار گرفت. پهنه بندی مکانی کیفیت آب زیرزمینی دشت نشان دهنده روند نزولی در راستای شمالی- جنوب غرب و شمالی- جنوب شرق بود، بعبارت دیگر جنوب غرب و جنوب شرق (خروجی دشت) پایین ترین کیفیت آب را داشته و آّب زیرزمینی به سمت قلیایی شدن تمایل دارد که از عوامل موثر بر این موضوع می توان به تراکم کشاورزی در بخش های جنوب، جنوب شرق و غرب و وجود کفه نمک در قسمت جنوب غرب و همچنین سازندهای زمین شناسی با کیفیت نامناسب اشاره کرد. با بررسی نقشه هم افت مشخص شد که بیشترین میزان افت هم مربوط به همین نواحی از دشت می باشد که بیشترین تراکم روستاها و آبادی ها را دارا می باشند.