ارزیابی نگاه عمل گرایانه به دین

چکیده: نگاه عمل گرایانه و توجه به کارکردهای دین یکی از روشهایی است که در حوز? دین پژوهی و عرص? تبلیغ دین مورد استفاده قرار می گیرد. در نصوص دینی هم استفاده از این روش قابل مشاهده است. اما در استفاده از این روش سوالاتی قابل طرح است: تا چه اندازه می توانیم در مقام شناخت و شناساندن دین به جنب? عملی و کارکردهای آن تکیه کنیم؟ آیا در هم? عرصه های دینی این روش به یک سان قابل بهره گیری است؟ استفاده از این روش با چه ملاک ها و معیار هایی باید انجام پذیرد؟ و چه مزایا یا آفاتی می تواند به دنبال داشته باشد؟ در این تحقیق با تأمل در آیات و روایاتی که به بیان کارکردهای آموزه های دینی پرداخته اند و همچنین تأملات عقلی به این نتیجه می رسیم که استفاده از روش عمل گرایی و توجه به کارکردها در حوزه هایی از مسائل دینی مثل عرص? تبلیغ و ترویج دین می تواند مزایایی مثل ایجاد انگیزه و گرایش عمومی به دین، بیان پیوند میان دین و زندگی و رفع توهم تنافی بین دین و علم را به دنبال داشته باشد. اما از طرفی هم استفاد? نادرست از این روش می تواند منجر به آفاتی چون ابزاری و دنیایی شدن دین، عدم توجه به حقانیت یا بطلان ذاتی یک دین، گرایش به اندیش? پراگماتیسم و کثرت گرایی دینی شود. برای بهره مندی صحیح از روش کارکردگرایی و دوری از این آفات، در عین بهره مندی از مزایا، لازم است معیار ها و ضوابطی را مورد لحاظ قرار دهیم، من جمله: توجه به کارکردهای دنیایی و اخروی، توجه به اصیل بودن کاکردهای اخروی و تبعی بودن کارکردهای دنیایی، عدم از استفاده از روش کارکردگرایی در حوزه های کاملاً نظری دین مثل اثبات حقانیت و همچنین توجه به این نکته که در آموزه های اعتقادی و آموزه های عملیِ تعبدی، تکیه بر کارکردهای دین با محدودیت های بیشتری همراه است و امکان بروز آفات در این حوزه از مسائل دینی بیشتر است بر خلاف مسائل عملی توصلی و آموزه های اجتماعی که تکیه بر کارکردها در این حوزه با محدودیت کمتری مواجه است. کلید واژه ها: دین، عمل گرایی، کارکرد، تکالیف عملی و اخلاقی، آموزه های اعتقادی و آموزه های اجتماعی.