مطالعه آلودگی عناصر و ترکیبات سمی در آبرفت های منطقه کوه زر و بررسی اثرات زیست محیطی آن

منطقه ی مورد مطالعه، منطقه ی معدنی کوه زر در بخش مرکزی کمربند ولکانیکی- پلوتونیکی خواف- بردسکن واقع در 35 کیلومتری غرب تربت حیدریه در استان خراسان رضوی قرار دارد. جهت استخراج طلا از سنگ معدن زرمهر، از فرآیند سیانوراسیون (cyanidation) استفاده می شود. استفاده از سیانید در معدن زرمهر یک مسئله ی مهم زیست محیطی است. در این مطالعه تعداد 10 نمونه از پساب کارخانه ی فرآوری زرمهر برداشت شد و غلظت سیانید کل، کمپلکس های ضعیف (wad cn) و قوی (sad cn) و همچنین سیانید آزاد در نمونه ها تعیین شد. سیانید با گذشت زمان از مسیرهای مختلفی به طور طبیعی کاهش می یابد، بنابراین برآورد میزان کاهش طبیعی آن نقش بسیار مهمی در مدیریت سیانید در سدهای باطله دارد. نتایج حاصل از بررسی ها نشان داد که سیانید آزاد به عنوان سمی ترین گونه ی سیانید، با غلظت میانگین 418 میلی گرم بر لیتر، گونه ی غالب سیانید در محلول پساب می باشد و بنابراین فرآیند اصلی تجزیه طبیعی آن تبخیر است و در نهایت مقدارتجزیه طبیعی سیانید توسط روش پیشنهادی usepa و نرم افزار ژئوشیمیایی visual minteq مدل سازی شد که نتایج حاصل از مدل همبستگی بالایی را با نتایج آزمایشگاهی نشان می دهد. همچنین در این پژوهش به منظور ارزیابی کلی از غلظت سیانید، تعداد 10 نمونه از باطله های جامد و خاک و رسوب اطراف سد باطله و پایین دست آن و همچنین پایین دست کارخانه ی فرآوری معدن به منظور آنالیز سیانید کل و کمپلکس های قابل حل سیانید در اسید ضعیف مورد بررسی قرار گرفت. غلظت سیانید در نمونه های اطراف سد باطله بسیار بالا و به تدریج به سمت پایین دست غلظت آن کاهش می یابد. بنابراین گسترش آلودگی سیانید بسیار کم است. در نهایت رفتار ژئوشیمیایی و خصوصیات جذبی سیانید توسط خاک های منطقه ی معدنی زرمهر مورد بررسی قرار گرفته است. مقدار خاک به عنوان جاذب سیانید، دانه بندی،ph محلول پساب و خصوصیات ژئوشیمیایی خاک های منطقه مانند phخاک و وجود مواد جاذب مانند میزان کربنات و مواد آلی و اکسیدهای آهن و آلومینیم و رس و همچنین نوع رس در خاک های منطقه از عوامل تعیین کننده ی رفتار سیانید در خاک ها می باشند. افزایش ph میزان تحرک سیانید را افزایش می دهد و با کاهش ph یا در خاک های اسیدی میزان جذب سیانید افزایش می یابد. نتایج بررسی ها نشان داد که میزان جذب سیانید آزاد روی اجزای غیرآلی خاک بسیار کم است و مواد آلی جاذب قوی تری برای جذب سیانید هستند، اما به علت فقیر بودن خاک های منطقه از مواد آلی، میزان جذب سیانید آزاد بسیار کم است. ، علت دیگر کم بودن میزان جذب سیانید آزاد در محیط های اسیدی خاک را می توان به میزان تبخیر بسیار بالای آن به صورت گاز hcn نسبت داد. ولی به طور کلی خاک های اسیدی با میزان بالای مواد آلی و مقدار پایین کربنات که دارای کانی های رسی با قدرت تبادل آنیونی بالا (کلریت، کائولینیت و گیبسیت) هستند، بالاترین قدرت جذب سیانید آزاد را خواهند داشت. بنابراین با توجه به بررسی های انجام شده، در صورت نشت پساب سد باطله به محیط اطراف، تحرک سیانید در محیط بسیار زیاد خواهد بود. همچنین نرخ تبخیر طبیعی سیانید و تغییرات ph در پساب سد باطله نیز در حدی نیست که به طور کامل قادر به حذف سیانید باشد و بنابراین روش حذف یا بازیافت سیانید از محلول پساب ضرورت می یابد و روش cyanisorb به علت بازیابی بالای سیانید و امکان استفاده ی مجدد آن در چرخه ی فرآوری طلا به عنوان روش موثر در کاهش خطر سیانید پیشنهاد می شود.