تنوع شکلی برگ بلوط غرب quercus brantii درسطح درخت، جمعیت و اجتماع

به منظور بررسی میزان تنوع داخل گونه ای بلوط غرب (quercus brantii)بر اساس صفات مورفولوژی برگ، از هر یک از 37 جمعیت اجتماعات شمالی، شرقی، غربی و مرکزی این گونه واقع در استان های کردستان، کرمانشاه، ایلام، لرستان و چهارمحال و بختیاری، 4 درخت سالم انتخاب و نمونه های برگ از نیمه بالایی، پایینی، شمالی و جنوبی تاج درخت برداشت شد. با استفاده از نرم افزار adobe photoshop اندازه و ابعاد مختلفی از برگ شامل: طول پهنک برگ، عرض پهنک برگ، طول دمبرگ، تعداد دندانه ها، تعداد رگبرگ ها، زاویه بیرونی ترین دندانه پهنک برگ، مساحت و نیز شاخص دندانه ای (serration index)بدست آمد. شاخص های مورد بررسی به دو گروه شاخص های متمایزکننده ریختی (تعداد رگبرگ ، دندانه و زاویه) و شاخص های نسبی (شامل نسبت عرض پهنک به طول پهنک برگ(شاخص پهنی) و نسبت طول برگ به طول دمبرگ) تقسیم شدند. برای تعیین میزان همبستگی درون و بین گروهی فاکتورها و متغیرهای اندازه گیری شده و کلاسه بندی آن ها از آنالیز های مختلف چند متغیره و برای تعیین تفاوت در هر یک از تغییرات شکلی برگ در داخل و بین هر یک از چهار سطح اندازه گیری از روش تحلیل واریانس آشیانه ای استفاده گرددید. در بررسی نتایج بدست آمده بین افزایش تعداد رگبرگ ها و افزایش تعداد دندانه ها همبستگی بالایی وجود داشت هرچند که برخلاف انتظار ضرایب همبستگی بین این دو فاکتور نزدیک به یک (100%) نبود. ولی پایین ترین ضرایب همبستگی بین تعداد رگبرگ ها و شاخص اندازه پهن بودن برگ(l/w) به دست آمد. الگوی یکسان تغییر شکل برگ های گونه بلوط غرب در دامنه مطالعات این تحقیق از تفاوت بیشتر در گروه های بزرگتر(اجتماعات مختلف) به سمت تفاوت کمتر در گروه های کوچکتر(محل قرارگیری برگ داخل تاج) حکایت می کند. نتایج تحلیل واریانس آشیانه ای موید حداکثر وجود تغییرات در شاخص های برگی اندازه گیری شده بین اجتماعات می باشد(تغییرات بیشتر با افزایش سطح مطالعه). دسته بندی اجتماعات مورد مطالعه در این تحقیق به روش خوشه ای و با استفاده از شاخص های برگی، نشان داد که اجتماع بلوط زاگرس مرکزی، کاملأ از سه اجتماع دیگر این گونه متمایز می باشد (درصد تفاوت تا 50 درصد) و شاخص های متمایزکننده به خصوص شاخص دندانه ای، تعداد دندانه ها و تعداد رگبرگ ها عامل اصلی متمایز شدن جمعیت های بلوط های زاگرس مرکزی است. از بین شاخص های متمایز کننده، زاویه بیرونی ترین دندانه برگ بهتر از دیگر شاخص ها، اجتماعات بلوط خارج از زاگرس مرکزی را از یکدیگر جدا کرد. طبق نتایج بدست آمده زاویه بیرونی ترین دندانه پهنک برگ کمتر تحت تاثیر شرایط آب و هوایی محلی قرار می گیرد و احتمالاً بیشتر تحت تاثیر تغییرات ژنتیکی می باشد و دندانه برگ ها با افزایش عرض جغرافیایی زاویه بازتری پیدا می کند. همبستگی به مراتب بالاتر شاخص های متمایز کننده ریختی با تغییر ارتفاع از سطح دریا و کاهش عرض جغرافیایی (تا 8/0)، نسبت به همبستگی کمتر شاخص های نسبی (5/0) می تواند گویای این مفهوم باشد که حتی با در نظر گیری پلاستیسیتی به عنوان عامل ایجاد تغییر در شکل برگ بلوط غرب، نمی توان عوامل محیطی اثر گذار در طول یک دوره رشد و یا حداکثر یک نسل را نادیده گرفت.