اخلاق پژوهش در علوم اجتماعی

چکیده پای بندی به اخلاق در جامعه علمی و به ویژه در عرصه پژوهش در سال های اخیر مورد توجه محققین قرار گرفته است. به منظور بومی سازی در این زمینه، پژوهش حاضر درصدد تعیین مولفه های اخلاق پژوهش، ارزیابی پای بندی و عدم پای بندی به اخلاق پژوهش، و علل آن بر اساس تجربه های زیسته نخبه گان علمی در رابطه با جامعه علمی که با آن سروکار دارند، بوده است. با بهره مندی از روش پیمایش با رویکردی ترکیبی (کمی-کیفی)، تجربه های زیسته نخبه گان علمی رشته علوم اجتماعی (استادان و دانشجویان دکترا) دانشگاه های دولتی در سه شهر تهران، اصفهان و شیراز مورد بررسی قرار گرفته است. جامعه آماری شامل 182 نخبه علمی است که به از طریق پرسش نامه با پرسش های بسته پاسخ و باز پاسخ، مورد آزمون قرار گرفته است و اشباع حاصل شد. پرسش های بسته پاسخ برگرفته از منشور اخلاق پژوهش است که اخیرا به دانشگاه ها ابلاغ شده است و پرسش های باز پاسخ برای دریافت تجربه های زیسته نخبه گان علمی تهیه شده و داده های کیفی از طریق تحلیل محتوای کیفی مورد تحلیل قرار گرفته است. یافته ها بیانگر آن است که به پرهیز از رفتارهای سوءپژوهشی با 47 درصد کمترین اهمیت و به صلاحیت تخصصی با 23 درصد بیشتر از همه اهمیت داده می شود. در بخش کمی رایج ترین ترین مولفه هایی که عدم پای بندی به آنها ناخوشایندی نخبه گان علمی را همراه داشته است، برای دانشجویان دکترا حقوق مالکیت معنوی و مسئولیت پژوهش انجام شده با 40.22 درصد و برای اساتید ضوابط انتشار با 17.39 درصد بوده است. در مورد پای بندی به اخلاق پژوهش، عوامل فردی (تعهد دینی- اخلاقی و تعهد علمی- اخلاقی) به عنوان برجسته ترین علل و ضعف تعهد علمی - اخلاقی به عنوان مهمترین عامل تأثیر گذار در عدم پای بندی به اخلاق پژوهش از نظر نخبه گان مذکور قلمداد شده است و از بین متغیرهای زمینه ای، نخبه گان علمی با سن کمتر، درآمد کمتر و مرتبه پایین تر، عدم پای بندی به اخلاق پژوهش را در جامعه علمی که با آن سروکار دارند، بیشتر تجربه کرده اند