بررسی فنی چهار نمونه خنجر آهنی متعلق به محوطه تاریخی سنگتراشان خرم آباد و ارائه طرح حفظ و مرمت آن ها

استان لرستان واقع در زاگرس مرکزی دارای تپه های تاریخی بسیاری است که آثار مفرغی و آهنی زیادی از آن ها کشف شده است. از جمله تپه های تاریخی این منطقه که به تازگی کشف شده است، محوطه تاریخی سنگتراشان خرم آباد است. این محوطه در 52 کیلومتری جنوب شرقی خرم آباد در روستایی به نام سنگتراشان واقع شده است. محوطه تاریخی سنگتراشان در کاوش های باستان شناسی یک سایت تک لایه است که آثار فلزی زیادی در آن کشف شده است که شامل خنجر، شمشیر، سر تبر، سر پیکان، ظروف لوله دار و ... می باشند. در میان خنجرهای یافت شده در این محوطه، پنج خنجر آهنی وجود دارد که از نظر شکل دسته، مشابه با خنجرهای مفرغی این محوطه هستند اما دچار آسیب بیش تری هستند. با توجه به تعداد کم آن ها نسبت به انواع مفرغی، و کمبود اطلاعات در مورد آهن های تاریخی منطقه لرستان، خنجرهای آهنی برای این منظور انتخاب شدند. هدف از پژوهش در زمینه خنجرهای آهنی محوطه تاریخی سنگتراشان خرم آباد، پی بردن به تکنولوژی ساخت اشیاء آهنی در محوطه تاریخی سنگتراشان وعصر آهن(ii) است. علاوه بر آن، با توجه به شرایط این اشیاء از نظر خوردگی و همچنین کنترل روند خوردگی آن ها به منظور جلوگیری از ادامه آسیب، مطالعات آسیب شناسی لازم است تا در این راستا از تخریب اشیاء مورد مطالعه جلوگیری شود. این پژوهش در پنج فصل گردآوری شده است که در فصل اول به کلیات تحقیق و در فصل دوم به معرفی محوطه سنگتراشان و آثار یافت شده در آن پرداخته شده است. فصل 3 و 4 به ترتیب به مطالعات فن شناسی و آسیب شناسی اشیاء مورد مطالعه اشاره دارد و فصل پنجم مشتمل بر طرح حفظ و مرمت اشیاء بر اساس داده های آزمایش های فن شناسی و آسیب شناسی است. برای رسیدن به تکنولوژی ساخت خنجرهای مورد مطالعه، از آزمایش های متالوگرافی، آنالیز عنصری میکروسکوپ الکترونی روبشی، آنالیز تعیین میزان کربن موجود در بدنه فلزی نمونه ها و تصاویر توموگرافی کامپیوتری بهره گرفته شد. برای مطالعات آسیب شناسی نیز از آنالیز فازی تفرق اشعه ایکس بهره گرفته شد. نتایج به دست آمده از این مطالعات نشان داد که اشیاء مورد مطالعه از آهن کار شده تهیه شده می باشند که عناصر موجود در آن به طور ناآگاهانه در آن موجودیت یافته اند و دچار خوردگی مخرب و غیر فعال نیستند.