تحولات نقاشی ایرانی در عهد ایلخانان (مطالعه موردی: شاهنامه بزرگ ایلخانی)

چکیده: قرن هشتم هجری، سر آغاز رسمی شکل گیری کارگاههای کتابخانه دربار هنر ایران است. ظهور مغولان و یا ایلخانان به پایتختی تبریز، دوران ثبات پیوسته ای را موجب می شود، که وزیر با کیاست خواجه فضل الله رشیدالدین به نگارش کتاب جامع التواریخ به منظور قرار دادن مغولان در متن تاریخ ملل، همت می گمارد. نگارش نسخ مصور جامع التواریخ در کتابت خانه و صورت خانه ربع رشیدی، انجام شد. در این میان متن شاهنامه مورد توجه ایلخانان قرار گرفت. تولید نسخ مصور شاهنامه از قرن هشتم از دوره ایلخانان به بعد آغاز می شود. نسخ مصور فراوان، شاهنامه گویای، اشتیاق فراوان ایلخانان و مخدومان ایشان در ولایات فارس، اصفهان و حتی بغداد است. در میان شاهنامه های متعدد این دوران، شاهنامه بزرگ ایلخانی متمایز ترین، نسخه شاهنامه به لحاظ ابعاد و انتخاب تصاویر بدیع است. این نسخه منحصر بفرد، اولین نسخه مصور کتب ادب فارسی در ایران است. آنگونه که از شواهد تاریخی بر می آید، طرح نگارش و مصور سازی شاهنامه بزرگ ایلخانی پس از تولید جامع التواریخ در دستور قرار می گیرد و کار تصحیح و تکمیل شاهنامه توسط حمدالله مستوفی پس از آن آغاز می شود. پیوند، غیر قابل انکار جامع التواریخ و شاهنامه بزرگ ایلخانی در نگاره مرگ شغاد بدست رستم (در قامت قاآن)، در هر دو نسخه جامع التواریخ و شاهنامه بزرگ آشکار می شود . در میان ایلخانان ابوسعید بهادر خان شیفته ادب و هنر فارسی توانست، در سایه وزیر لایق اش غیاث الدین محمد فرزند خواجه فضل همدانی، کار قرار دادن تاریخ مغولان را در متن حماسی شاهنامه فردوسی، در این نسخه باشکوه را به انجام برساند. این رساله از طریق روشهای توصیفی تاریخی صورت گرفته است، و به شیوه کتابخانه ای و استفاده از منابع مکتوب، فتوکپی، عکس برداری و استفاده از سایت های معتبر اینترنتی از آثار نقاشی اطلاعات لازم گردآوری شده است. واژگان کلیدی: ایلخانان، کارگاه کتابخانه سلطنتی، شاهنامه بزرگ ایلخانی