ضرورت تأسیس دادگاه جهانی حقوق بشر

با وجود تعهدات جامعه بین المللی بر رعایت و اجرای قواعد حقوق بشر بر اساس اسناد متعدد بین المللی، همچنان موانع و مشکلاتی برای دستیابی به حقوق بشر وجود دارد که نظام اجرای حقوق بشر را به چالش می کشد و ضعف آن در رسیدن به ایده آل رعایت حقوق بشری را مشخص می سازد. از مشکلات اجرای حقوق بشر بین المللی، عدم کارایی سازوکارهای نظارت بر اجرای حقوق بشر و غیرالزام آور بودن تصمیمات صادره است. در این رابطه، اهمیت رسیدگی قضایی توسط مراجع ذی صلاح بین المللی و داخلی به دلیل ضمانت اجرای موثر آن برای دور نگه داشتن افراد از آسیب های ناشی از نقض مقررات حقوق بشر، ارتقای موازین رعایت حقوق بشر، به ویژه از طریق قضاوت مردم و جامعه بین المللی، نسبت به دولت ها دارای اهمیت زیادی است. علاوه بر آن، لازم است که بر خلاف دیگر سازوکارهای بین المللی فعال در عرصه حمایت از حقوق بشر که در وظایف عام خود اقدام می کنند؛ نهادی مستقل به مسائل مربوط به اجرای حقوق بشر جهت رفع موانع موجود تشکیل شود. لذا، توجه جامعه بین المللی معطوف به تأسیس نهاد قضایی با ماهیت جهانی، دائمی و مستقل، دارای صلاحیت رسیدگی در زمینه موضوعات حقوق بشر شده است؛ که حوزه صلاحیت و قدرت قضایی جامع و فراگیری داشته باشد و به گونه ای نهایی و لازم الاجرا درباره تخلف از حقوق بشر توسط دولت ها و موجودیت های غیردولتی تصمیم گیری کند و جبران خسارات وارده بر قربانیان نقض حقوق بشر را از متخلفین بخواهد. تشکیل این مرجع قضایی جهانی با عنوان «دادگاه جهانی حقوق بشر» ایده ای جدید و به عنوان پیش بینی اجرای کامل و تضمین قواعد حقوق بشر با امکان دادخواهی اشخاص غیر دولتی و افراد و مسئول دانستن آن ها است که می تواند در صورت عملی شدن با رسیدگی به موارد مربوط به نقض حقوق بشر، برای دست یافتن جامعه جهانی به تحقق حقوق اساسی بشر و تضمین آن موثر باشد. این موضوع ممکن است با وجود آثار مثبت آن اختلاف نظرات و موانعی را به ویژه در مورد چالش های فرهنگی، حاکمیت دولت ها، جمع آوری دلایل، هزینه ها و سایر مسائلی که قابل تصور است؛ نیز در پی داشته باشد. بنابراین، با وجود عدم تمایل و مقاومت دولت ها و سایر موجودیت ها در تأسیس دادگاه جهانی حقوق بشر، روند رو به رشد ایجاد دادگاه های بین المللی و امکان دادخواهی از این طریق و ضرورت رسیدگی به کاستی های اجرای موازین حقوق بشر از سوی دیگر، نیاز به بررسی ضرورت تأسیس دادگاهی جهانی در موضوع حقوق بشر را در میان سایر سازوکارهای های موجود حمایت از حقوق بشر و به عنوان مکمل حوزه قضایی ملی حقوق بشر ایجاب می کند. این نوشتار، ضمن بررسی این مسائل سعی در بیان و تحلیل ضرورت تأسیس دادگاه جهانی حقوق بشر دارد.