بازتاب ایدئولوژی در رمان دل تاریکی ترجمه صالح حسینی بر اساس مدل حتیم و میسن (1990، 1991 و 1997)

ایدئولوژی در زندگی ما نقش مهمی ایفا می کند. زبان و ترجمه از عرصه هایی هستند که می توانند به صورت چالشی در مقابل ایدئولوژی قرار بگیرند. ترجمه توسط ایدئولوژی حاکم بر هر جامعه ای به تصویر کشیده می شود. اگر به نظریه ترجمه و ایدئولوژی نظری بیفکنیم، سرنخ هایی از تاثیر تفاوتها و کشمکش های فرهنگی در آنها به دست می آید. در این پژوهش سعی شده است که با بهره گیری از مدل حتیم و میسن (1990، 1991 و 1997) به بررسی ایدئولوژیهای نهفته در رمان دل تاریکی به قلم صالح حسینی (1389) پرداخته شود. فرایندهای ایدئولوژیک مدل حتیم و میسن شامل تفصیل متن، تقلیل متن، عینی سازی متن، تبدیل معلوم به مجهول یا بالعکس، اسمی شدگی، تکرار و تغییر عاملیت می شوند. این پژوهش قصد دارد در گام اول به کاربردی بودن مدل حتیم و میسن در تحلیل ترجمه بپردازد، در گام دوم مشخص سازد که آیا ایدئولوژی مترجم رمان در ترجمه رمان دل تاریکی تاثیرگذار بوده است یا خیر و در گام سوم میزان بهره گیری مترجم از فرایندهای ایدئولوژیک در ترجمه رمان دل تاریکی مشخص شود. روش انجام این پژوهش به صورت توصیفی - تحلیلی می باشد. ابتدا با استفاده از مدل حتیم و میسن (1990، 1991 و 1997)، فرایندهای رمان دل تاریکی ترجمه صالح حسینی (1389) مشخص و دسته بندی خواهد شد. پس از توصیف فرایندهای دستوری و تحلیل آنها از جهت تاثیر ایدئولوژی مترجم، میزان وقوع هر یک از این فرایندها بررسی می گردد. در پایان نیز این نتایج حاصل شد: 1) مدل حتیم و میسن، مدلی مناسب در جهت ارزیابی ایدئولوژی های مترجم می باشد اما این مدل با همه مزایایی که دارد، برخی نمودهای آشکار ایدئولوژی در ترجمه را پوشش نمی دهد. 2) در مورد پی بردن به ایدئولوژیهای مترجم، ایدئولوژیهای فردی و اجتماعی وی بررسی شد. رمان دل تاریکی حاوی مفاهیم ضد استعماری و ضد امپریالیسم می باشد که این مفاهیم با ایدئولوژیهای فرهنگ مقصد در تضاد نیستند. پس مترجم تغییرات زیادی را اعمال نکرده است. از لحاظ ایدئولوژیهای فردی مترجم نیز راهکارهای سبکی و فردی وی بررسی و مشاهده شد که وی تمایل بسیاری به استفاده از جهانی های ترجمه دارد. 3) بیشترین بسامد از آن فرایند تفصیل (حدود 42%) بود و در جایگاه اول قرار گرفت که نشان می دهد ترجمه ادبی میل به گسترش متن دارد. عینی سازی (16.58%) سومین بسامد را داشت که نشان دهنده راهکارهای سبکی و فردی مترجم می باشد. از این رو که ایدئولوژی های رمان با ایدئولوژیهای فرهنگ ما در تضاد نیست و مترجم قصد نداشته تغییرات عمده ای در متن ایجاد کند، کم بسامد بودن دو فرایند تغییر عاملیت (4.66%) تبدیل معلوم به مجهول یا بالعکس (8.81%) ثابت شد. سه فرایند تقلیل (حدود 18%) در جایگاه دوم، اسمی شدگی (5.69%) در جایگاه پنجم و تکرار (4.14%) در جایگاه آخر یعنی هفتم نیز چندان معنا دار نبوده و قابل توجیه نمی باشند، فقط نشان دهنده حرکت مترجم در مسیری مخالف ایدئولوژیهای حاکم بر متن مبدا می باشد.