عوامل اقتصادی موثر بر حجم سپرده های بانکی با تأکید بر فرصت های رانت جویانه در ایران

چکیده سرمایه گذاری داخلی، هم از طریق پس اندازهای داخلی و هم از طریق پس انداز خارجی تأمین می شود؛ اما در هر حال حجم عمده ای از سرمایه گذاری ها از پس انداز داخلی تأمین می گردد. از این جهت رفتار پس انداز نقش اساسی در پروسه ی تولید ایفا می کند. یکی از بخش های اصلی پس انداز بخش خصوصی، سپرده های بانکی است و تصمیم گیری افراد برای سپرده گذاری در بانک ها به عوامل متعددی بستگی دارد. جهت شناخت علت نوسان حجم سپرده های بانکی در اقتصاد ایران باید عوامل موثر بر آن مورد بررسی قرار گیرد که این عوامل شامل عوامل اقتصادی و فرصت های رانت جویانه است. فرصت های رانت جویانه در اقتصاد سبب می شود برخی از افراد وجوه مالی مازاد خود را به جای سپرده گذاری در بانک ها با انگیزه به دست آوردن سود بیش تر وارد فعالیت های رانت جویانه کنند. هدف این مطالعه بررسی عوامل اقتصادی موثر بر حجم سپرده های بانکی با تأکید بر فرصت های رانت جویانه در ایران با استفاده از روش «خودتوضیح با وقفه های گسترده» (ardl) و الگوی تصحیح خطا (ecm) طی دوره ی زمانی 1389-1350 است. موقعیت های رانتی در اقتصاد ایران عمدتاً ناشی از دو یا چندگانگی قیمت هاست. به دلیل عدم امکان اندازه گیری دقیق این متغیر، از متغیرهای جانشین آن شامل اختلاف نرخ ارز در بازار غیررسمی و رسمی و اختلاف نرخ بهره در بازار غیررسمی و رسمی پول استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که متغیرهای رانتی در کوتاه مدت و بلندمدت اثر منفی و معنی داری بر حجم سپرده های بانکی دارند. طبق نتایج به دست آمده یک درصد افزایش در اختلاف نرخ ارز غیررسمی و رسمی و یک درصد افزایش در اختلاف نرخ بهره در بازار غیررسمی و رسمی پول به ترتیب موجب کاهش 1486/0 و 3468/0درصدی حجم سپرد های بانکی در بلندمدت خواهد شد. هم چنین نتایج تحقیق نشان می دهد که نرخ تورم درکوتاه مدت و بلندمدت اثر معنی داری بر حجم سپرده های بانکی ندارد در حالی که بارتکفل خالص در کوتاه مدت و بلندمدت اثر منفی و معنی داری بر حجم سپرده های بانکی دارد و درآمد سرانه ی واقعی و تعداد واحدهای بانکی در کوتاه مدت و بلندمدت اثر مثبت و معنی داری بر حجم سپرده های بانکی دارند. هم چنین نتایج نشان می دهد که افزایش تعداد واحدهای بانکی بیش ترین تأثیر را بر روی حجم سپرد های بانکی در کوتاه مدت و بلند مدت داشته است. کلید واژه: سپرده های بانکی، رانت جویی، ایران، الگوی خودتوضیح با وقفه های گسترده