تشکیل و تکامل خاک های شور-سدیمی در دشت آلونی- جوانمردی شهرستان لردگان

با توجه به اهمیتی که خاک در ارتباط با تأمین غذای جمعیت رو به رشد جهان ایفا می کند، مطالعه چگونگی تشکیل آن و شناخت کلیه ی خصوصیات آن اعم از مورفولوژیکی، فیزیکی، شیمیایی و مینرالوژیکی ضروریست. بررسی چگونگی تشکیل خاک-های شور و سدیمی در دشت آلونی- جوانمردی شهرستان لردگان در استان چهارمحال و بختیاری و مطالعه ی اثر بارندگی و زهکشی بر اصلاح این خاک ها از اهداف این تحقیق بوده است. قدیمی ترین تشکیلات زمین شناسی منطقه را نمک های سری هرمز تشکیل می دهند. مقدار بارش و میانگین دمای سالانه به ترتیب 647 میلی متر و 5/13 درجه سانتیگراد می باشد. دشت آلونی- جوانمردی یک زمین پست است. خاک های این دشت قبلأ شور و سدیمی بوده اند و به این دلیل زهکشی شده اند. در دو طرف کانال زهکش اصلی، محل 8 پروفیل خاک در امتداد یک ترانسکت شرقی-غربی و محل 5 پروفیل نیز در امتداد یک ترانسکت جنوبی-شمالی تعیین گردید. از مارن های گچی-نمکی، از جریان آب شور کف دره نمک و از 15 حلقه چاه دشت نمونه برداری گردید. پروفیل ها نیز حفر، مطالعه و نمونه برداری های دست خورده و دست نخورده از لایه های آن ها صورت گرفت. آنالیزهای آزمایشگاهی، مطالعات کانی شناسی و میکروپدولوژی و طبقه بندی خاک ها طبق روش های استاندارد انجام گرفت. در اثر برخورد آب زیر زمینی با گنبد نمکی، این آب شور شده و به صورت چشمه آب شور در سطح زمین ظاهر می گردد. آب شور چشمه ها در خط القعر دره نمک به یکدیگر می پیوندند و یک جریان آب شور و گچی را در کف دره بوجود می آورند. جریان مذکور در مرز بین دره نمک و دشت آلونی-جوانمردی به آب زیر زمینی دشت می پیوندد و آب چاه های دشت را شور می کند. نتایج نشان داد که نمک غالب مارن های شور و سدیمی و غیر گچی، سولفات سدیم و نمک غالب مارن های غیر شور و غیر سدیمی ولی گچی، سولفات کلسیم می باشد. در امتداد ترانسکت شرقی-غربی، خاک هائی که در مجاورت زهکش اصلی دشت واقعند، تحت تأثیر آب سطحی قرار داشته و مقدار مواد آلی آن ها چندان زیاد نیست. در نتیجه در آن ها stagnic color pattern دیده می شود. در بعضی از پروفیل ها که از زهکش اصلی دور ترند و مواد آلی بیشتری دارند، gleyic color pattern مشاهده می گردد. در بقیه پروفیل ها، هیو 2.5y و کرومای 2 و کمتر از 2 فقط در افق سطحی مشاهده می شود. در افق های زیر سطحی که آلبیک هستند، هیوی رنگ خاک یک واحد قرمز تر (10yr) و کرومای آن یک تا دو واحد بیشتر از کروما ی رنگ افق سطحی می باشد. تجمع ریز ترین ذرات در مجاورت کانال زهکش از تأثیر آن در کاهش شوری کاسته و به این دلیل، این قسمت از دشت تنها جائی است که در آن خاک شور و قلیا باقی مانده است. خاک های اراضی پست دشت که همه گچی هستند، در حال حاضر، اغلب بخاطر ایجاد سیستم زهکشی و بارندگی سالیانه 650 میلی متر دیگر شور و قلیا نیستند. وجود گچ باعث شده تا خاک های شور و سدیمی به خاک های سدیمی تبدیل نشوند. شوری خاک های شور دشت، متأثر از شوری حاصل از شستشوی مارن های نمکی-گچی می باشد. اگر در سیستم تاکسونومی خاک، خاک ها تا سطح فاز سری طبقه بندی شوند، نسبت به سیستم wrb، اطلاعات بیشتری در مورد مشخصات خاک در اختیار قرار داده می شود. وقوع پدیده stagnic color pattern، در طبقه بندی خاک طبق سامانه wrb با پیشوند stagnic نشان داده شد، ولی این کار در سامانه آمریکائی رده بندی خاک صورت نگرفت.