پراکنش، ویژگی های رسوب شناسی و پدولوژیک لس های منطقه سرخس

رسوبات لسی در پهنه کپه داغ به صورت ناپیوسته و با ضخامت کم وجود دارند که لازم است برای برنامه ریز های محیطی و مطالعات تغییر و تحول لندفرم ها شناسایی شده و از سایر رسوبات تفکیک شوند. هدف از این مطالعه شناسایی پراکنش و تعیین ویژگی های پدوژنیک و رسوب شناسی رسوبات بادرفتی لسی و شنی و چگونگی تشکیل آنها در منطقه سرخس بود. تعداد 30 نمونه سطحی از عمق 20-0 سانتی متری، از رسوبات منطقه مورد مطالعه جمع آوری شد. برای بررسی نوع خاک ها و تکامل آنها، تعداد 5 خاکرخ حفر و مورد تشریح قرار گرفت و از افق های ژنتیکی نمونه برداری شد. پارامترهای رسوب شناسی شامل انحراف معیار، کج شدگی و میانگین اندازه ذرات، برای مقایسه بهتر و نشان دادن تفاوت های توزیع اندازه ذرات استفاده شد. نتایج نشان داد که شن خیلی ریز و سیلت درشت بخش غالب ذرات رسوبات را تشکیل می دهد و مجموع آنها به بیش از 70 درصد می رسد. غالب بودن سیلت و شن خیلی ریز، عدم وجود سنگریزه و تفاوت ناگهانی توزیع اندازه ذرات این رسوبات با لایه های زیرین، شواهد بادرفتی بودن رسوبات مورد مطالعه را تایید می کند که بر اساس توزیع اندازه ذرات و ویژگی های ظاهری مشاهده شده در صحرا، 2 محدوده رسوبات شنی و 4 محدوده رسوبات لسی شناسایی شد. در امتداد رودخانه هریرود و مرکز منطقه، رسوبات شنی وجود داشت که از سرخس به سمت سد دوستی و همچنین به سمت ارتفاعات کپه داغ در جنوب و غرب منطقه، با کم شدن شن خیلی ریز و افزایش سیلت درشت، رسوبات شنی در شرق و مرکز منطقه، به تدریج به رسوبات لسی تبدیل می شوند. ضخیم ترین رسوبات لسی با ضخامت بیش از 15 متر در اطراف سد دوستی قرار دارد. خاک های مدرن در منطقه تکامل کم، دارای افق های کلسیک، ژیپسیک و کمبیک بودند. بلورهای عدسی گچ و نودول های تیپیک کربنات های ثانویه، پدوفیچرهای اصلی در خاک های مورد مطالعه بود. تفاوت بارز آنها با سایر مناطق لسی، عدم وجود خاک قدیمی متکامل بود. همچنین نتایج مقطع نازک مشخص کرد که پرشدگی حفره ها به وسیله کریستال های گوشه دار گچ، نشان دهنده حضور گچ های پدوژنیک است. نودول های آهک، خاک های مورد مطالعه اغلب تیپیک و منشاء پدوژنیک دارند. غالب بودن سیلت درشت و شن خیلی ریز در رسوبات مورد مطالعه و پیوستگی رسوبات لسی و شنی نشان دهنده منشا محلی و نزدیک برداشت ذرات است. احتمالا رسوبات آبرفتی رودخانه هریرود در دوره های خشکی و کم آبی، منشا برداشت رسوبات است، فرضیه ای که نیاز به تحقیق بیشتر دارد. ارتفاعات کپه داغ در غرب و جنوب منطقه مورد مطالعه، همانند سدی، یکی از عوامل به دام انداختن رسوبات بادرفتی و تشکیل رسوبات لسی هستند. شناسایی رسوبات لسی منطقه سرخس گام اول برای مطالعات تکمیلی منشایابی و اقلیم گذشته در منطقه مورد مطالعه و به صورت جامع تر در محدوده کپه داغ می باشد.