سیستان در عهد صفویان

شناخت درست حکومتهای محلی عامل مهمی در شناخت تحولات سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی ایران در مقاطع مختلف می باشد . هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی سیستان در دوره صفویه است. در دوره صفوی ، سیستان شاهد فراز و فرودهای فراوان بوده است .قدرت یافتن صفویان در آذربایجان و تسلط بر ایران پیامدهای زیادی را در بر داشت. یکی از این نتایج احیای قدرت ملوک مهربانی سیستان بود . طی این دوره، سیستان به دلایل گوناگون و از جمله همجواری با قلمرو سلطنت هند برای دولت صفوی اهمیتی ویژه پیدا کرد. بنا براین سیاست دولت مرکزی که از پایتخت اعمال می شد تأکید بر نظارت کامل بر اوضاع سیستان بود مراودات سیاسی جامعه سیستان با دولتمردان صفوی ، وقوع یک تحول فرهنگی در محیط آن منطقه را نوید می داد، اما برخلاف این تصور تاثیرات فرهنگی و فکری صفویان در چنین محیطی در کمترین حجم آن قابل بررسی است.این نکته بدین معناست که تلاش ساکنان سیستان برای حفظ هویت سیاسی خویش به حفظ و حراست از میراث فرهنگی – بومی منطقه جهت پیدا کرد ، و همین نیز زمینه ساز گسترش کلیه ساخته ها ،پرداخته ها ، اندوخته ها ، آداب و رسوم ، عقاید و هنرهای رایج در این سرزمین گردید. از ظهور صفاریان به بعد طبقه ممتاز و اربابان قدرت و ثروت را اکثراً ملوک کیانی نسب تشکیل می داد که در رأس جامعه سیستان بودند. به این گروه باید روحانیون، علمای فقه و کلام و قرائت، سادات، شیوخ وپیروان آنها که در سایه مال و اوقاف و نذر و صدقات، ثروت و سامانی به هم زده بودند اضافه کرد.همچنین دهقانان یا متنفذین محلی که موفقیت خود را از طریق بهره کشی کشاورزان حفظ کرده بودند نیز جزء طبقات اجتماعی سیستان عصر صفوی بودند. واژگان کلیدی : سیستان ، اوضاع جغرافیایی ، اوضاع سیاسی ، اوضاع فرهنگی ، اوضاع اجتماعی ملوک مهربانی، صفویان.