مطالع? تأثیر نقش مایه های گچبری دور? ساسانی بر نقوش گچبری اسلامی تا پایان عصر سلجوقی

نقوش گچبری های دور? ساسانی را باید به عنوان مهمترین منبع الهام نقوش گچبری های اسلامی در نظر گرفت. این نقوش در دوره ساسانی با الهام از محیط طبیعی اطراف خود، ارتباطی نه صدرصد ولی نزدیک برقرار می کنند و به راحتی می توان، نمونه ها و گونه های آن ها را شناسایی کرد. این امر نشان می دهد، مباحث انتزاعی کمتر در این نقوش بکار رفته و هنرمند گرایش کمتری به این سمت نشان داده است. چرا که در اندیشه های اساطیری، معمولاً نگاه ماورایی با وجود یک واسطه برقرار می شود و شخص مستقیماً توانایی درک دنیای ماورایی و خالق خود را ندارد. به همین خاطر، دست به دامان محیط طبیعی اطراف خود می شود. گچبری در ایران دور? اسلامی، روند حرکت از طبیعت گرایی را (گرایش به نمایش نسبی صورت طبیعت در طرح ها و نقش ها) در اوائل اسلام، بسوی انتزاع (اهتمام به نمایش جوهر طبیعت در طرح ها و نقش ها) و پیچیدگی نقوش طی کرد. دیدگاه دینی و فلسفی اسلامی، به عنوان مهمترین عامل تحول این آرایه ها بر محتوا، شکل و ترکیبات تصویری آن ها تأثیر گذاشت و آن ها را هرچه بیشتر به سمت انتزاع و تجرید، حذف نقوش انسانی و حیوانی در هنر رسمی و مذهبی و نه درباری، ظهور خط و نگاره ها، گسترش سراسری نقوش و پیدایش محتوایی و رمزآمیز کشانید. در انتزاع نقوش تزیینی به ویژه نقوش هندسی، نهضت ترجمه و کسب جهان بینی فلسفی از یونانیان نقش بسیار اساسی ایفا کرده است و این نقوش را با پیچیدگی های فراوان و معانی راز آمیز هستی شناسی پیوند داده است. این تغییرات ایجاد شده بر نقوش گچبری های ساسانی به لحاظ معنایی و شکلی، تحت تأثیر مستقیم شرایط سیاسی و رخ دادهای اجتماعی و فرهنگی این دوره بوده است. واژه های کلیدی: نقوش گچبری ساسانی، نقوش گچبری اسلامی، نقوش هندسی و گیاهی، انتزاعی گرایی، نهضت ترجمه، آیات قرآنی.